Για την καταπολέμηση της ιωδιοπενίας αγωνίσθηκαν πάρα πολύ οι ενδοκρινολόγοι της πρώτης γενιάς και συγκεκριμένα μετά το 1950. Σήμερα, στα περισσότερα προηγμένα κράτη με νόμο έχει αποφασισθεί να ιωδιώνεται ή το αλάτι ή το ψωμί, οπότε η νόσος ελέγχεται σε σημαντικό ποσοστό.
Όμως, εξακολουθούν να υπάρχουν χώρες όπου το πρόβλημα είναι πολύ σοβαρό, με αποτέλεσμα να υπάρχουν 11 εκατ. κρετίνοι (ψυχοδιανοητικά και σωματικά καθυστερημένα άτομα με υποθυρεοειδισμό), 43 εκατ. με σημαντική διανοητική καθυστέρηση, 750 εκατ. με βρογχοκήλη και πάνω από 2 δισεκατομμύρια άτομα με απώλεια μαθησιακής ικανότητας της τάξης των 10-15 μονάδων IQ κάτω από αυτό που τους αναλογεί!!
Τα νούμερα αυτά παρ’ ότι τρομάζουν αποτελούν συγχρόνως ισχυρό ερέθισμα και κίνητρο για δράση με πολλούς αποδέκτες, τόσο για τους επιστήμονες και τους ερευνητές, κυρίως ενδοκρινολόγους, όσο και για τους υπεύθυνους...... της πολιτικής υγείας αλλά, και το πιο σημαντικό, για την κοινωνική ευαισθησία όλων μας.
Άλλοι παράγοντες, όπως η παρουσία βρογχοκηλογόνων ουσιών στη διατροφή πολλών ανθρώπων ιδιαίτερα σε ασιατικές χώρες, η ιονίζουσα ακτινοβολία (βλ. ατύχημα Chernobyl), φαρμακευτικά παρασκευάσματα, διατροφικά συμπληρώματα αλλά και το ψυχοκοινωνικό στρες φαίνεται πως επηρεάζουν σημαντικά την εμφάνιση βρογχοκήλης, καρκίνου του θυρεοειδή και αυτοάνοσων θυρεοειδοπαθειών σε όλο και ευρύτερες κοινωνικές ομάδες.
Τι είναι ο θυρεοειδής;
Ο θυρεοειδής είναι ένας ενδοκρινής αδένας. Στην ιατρική, αδένας καλείται ένα όργανο του σώματος που συνθέτει ουσίες και τις εκκρίνει είτε προς τα έξω (εξωκρινής αδένας), είτε στην κυκλοφορία (ενδοκρινής αδένας) από όπου μεταφέρονται σε άλλα όργανα-στόχους.
Ο θυρεοειδής παράγει τρεις ορμόνες: την θυροξίνη (Τ4), την τριιωδοθυρονίνη (Τ3) και την καλσιτονίνη. Ο θυρεοειδής βρίσκεται μπροστά στο λαιμό μας και έχει σχήμα ‘θυρεού’ δηλαδή μοιάζει με το οικόσημο που έχουν οι παλιές αρχοντικές οικογένειες. Αποτελείται από δύο λοβούς που συνδέονται μεταξύ τους με τον ισθμό και μοιάζει με πεταλούδα. Το βάρος του είναι 10-25 γρ. περίπου. Είναι μεγαλύτερος εκεί που υπάρχει διατροφή φτωχή σε ιώδιο, όπως επίσης και στους άνδρες.
Οι δύο βασικές ορμόνες του θυρεοειδή, δηλαδή οι T4 και T3, περιέχουν ιώδιο, άρα για να τις φτιάξει ο θυρεοειδής χρειάζεται ιώδιο, το οποίο το προσλαμβάνει από τις τροφές. Κατά συνέπεια, ο θυρεοειδής παίρνει ιώδιο από το αίμα που κυκλοφορεί σε πολύ μικρές ποσότητες και φτιάχνει τις θυρεοειδικές ορμόνες του. Όταν το ιώδιο του αίματος είναι λίγο, τότε ο θυρεοειδής ‘στρεσάρεται’ για να τα βγάλει πέρα και να συνθέσει τις αναγκαίες ποσότητες των ορμονών, με αποτέλεσμα να διογκώνεται.
Η διόγκωση αυτή καλείται βρογχοκήλη. Μόλις πάρει το ιώδιο ο θυρεοειδής, το κολλάει σε ένα λεύκωμα το οποίο καλείται θυρεοσφαιρίνη και το οποίο βρίσκεται μέσα στα θυλάκια του θυρεοειδή. Όταν ο οργανισμός χρειάζεται τις θυρεορμόνες, τότε διασπάται η θυρεοσφαιρίνη, αποδεσμεύονται από αυτή Τ4 και Τ3 και εκκρίνονται στο αίμα και από εκεί μεταφέρονται στο υπόλοιπο σώμα, όπου ασκούν τις δράσεις τους.
Δύο είναι οι βασικές δράσεις των θυρεοειδικών ορμονών. Πρώτον, επιταχύνουν τον μεταβολισμό, και δεύτερον, ωριμάζουν τους ιστούς, ιδίως του εμβρύου και του νεογνού. Στον άνθρωπο είναι απαραίτητες επίσης για την ωρίμανση του σκελετού και του εγκεφάλου. Σ’ ένα παιδί που γεννιέται χωρίς θυρεοειδή αδένα δεν ωριμάζει ο εγκέφαλος και το παιδί εμφανίζει σωματική και ψυχοδιανοητική καθυστέρηση.
Τι προκαλεί ο θυρεοειδής;
Οι βασικές διαταραχές του θυρεοειδή διαιρούνται σε δύο μεγάλες κατηγορίες. Τις μορφολογικές και τις λειτουργικές. Στις πρώτες υπόκεινται οι ανατομικές διαταραχές, όπως οι βρογχοκήλες (κάθε διόγκωση του θυρεοειδή αδένα), οι όζοι του θυρεοειδή (τοπικές διογκώσεις του αδένα) και τα νεοπλάσματα του θυρεοειδή (καλοήθη και κακοήθη). Στις δεύτερες υπάγονται ο υποθυρεοειδισμός και ο υπερθυρεοειδισμός.
Για τον έλεγχο του θυρεοειδή έχουμε το ιστορικό, την κλινική και την εργαστηριακή εξέταση. Το υπερηχογράφημα και το σπινθηρογράφημα χρησιμοποιούνται για τον ανατομικό έλεγχο του αδένα, ενώ οι ορμονικοί προσδιορισμοί χρησιμοποιούνται για τον έλεγχο της λειτουργίας του αδένα. Στους τελευταίους έχουμε τον προσδιορισμό της Τ4, της Τ3 και της TSH. Η τελευταία εκκρίνεται από την υπόφυση και ελέγχει τη λειτουργία του θυρεοειδή με μηχανισμό παλίνδρομης αλληλορύθμισης. Στον υπερθυρεοειδισμό οι πρώτες είναι αυξημένες, η δε TSH κατεσταλμένη, ενώ στον πρωτοπαθή υποθυρεοειδισμό η TSH αυξημένη και οι T3 και Τ4 χαμηλές.
Υπερθυρεοειδισμός
Πρόκειται για μια λειτουργική διαταραχή του θυρεοειδή κατά την οποία αυτός υπερλειτουργεί, δηλαδή εργάζεται δυσανάλογα περισσότερο σε σχέση με τις ανάγκες του ατόμου. Ο θυρεοειδής μπορεί μορφολογικά να είναι φυσιολογικός ή διογκωμένος. Ο υπερθυρεοειδισμός δεν οφείλεται πάντοτε στην ίδια αιτία. Πολλές ασθένειες προκαλούν υπερθυρεοειδισμό, όπως επίσης και η χρήση διαφόρων φαρμάκων. Η πιο συχνή και σημαντική είναι η νόσος του Graves, η οποία οφείλεται σε αυτοάνοση διαταραχή.
Συμπτώματα όπως αδυνάτισμα παρά την αυξημένη όρεξη και την πρόσληψη τροφής, αυξημένη αίσθηση ζέστης, εύκολη κόπωση, ατροφία μυών, νεύρα, αϋπνίες, ταχυκαρδία, τρεμούλες, διαταραχές περιόδου, δυσκολία στη σύλληψη στη γυναίκα, σεξουαλικά προβλήματα και στα δύο φύλα, διαταραχές του εντέρου είναι μερικά από τα συμπτώματα για τα οποία μπορεί να παραπονιέται ο άρρωστος. Ένα 5% από τους ασθενείς παρουσιάζει σοβαρού βαθμού οφθαλμοπάθεια, η οποία επειδή σχετίζεται με τον θυρεοειδή ονομάζεται θυρεοειδική οφθαλμοπάθεια. Σ’ αυτή την περίπτωση τα μάτια είναι λαμπερά, αγριωπά και προτεταμένα. Αναφορικά με τη θεραπεία του υπερθυρεοειδισμού υπάρχουν τριών ειδών θεραπείες. Πρώτον, αντιθυρεοειδικά φάρμακα, δεύτερον εγχείριση και τέλος χορήγηση ραδιενεργού ιωδίου. Και οι τρεις θεραπείες έχουν τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματά τους.
Ποια θεραπεία θα επιλέξει ο γιατρός για τον κάθε άρρωστο δεν είναι ξεκάθαρο. Εξαρτάται από την εμπειρία και τη φιλοσοφία του και από το είδος και την έκταση της ασθένειας, όπως επίσης και από το επίπεδο γνώσεων και τη συμπεριφορά του αρρώστου. Συνήθως αρχίζουμε με φάρμακα και προχωρούμε ανάλογα με την εξέλιξη και το είδος της ασθένειας σε εγχείριση ή σε χορήγηση ραδιενεργού ιωδίου.
Όπως είπαμε παραπάνω, η θυρεοειδική οφθαλμοπάθεια είναι μια επιπλοκή της νόσου του Graves και μόνον και απαντάται περιέργως μόνο στον άνθρωπο. Παρουσιάζεται στη σοβαρή της μορφή σ’ ένα ποσοστό 5%, ενώ ένα ποσοστό μέχρι και 90-95% των ασθενών μπορεί να παρουσιάσει ήπια σημεία οφθαλμοπάθειας. Οι άρρωστοι αυτοί με τη σοβαρή μορφή μπορεί και να τυφλωθούν. Για την αντιμετώπιση του προβλήματος απαιτείται συνήθως η χορήγηση μεγάλων δόσεων κορτιζόνης. Σε περίπτωση που πιέζεται το οπτικό νεύρο τότε έχει ένδειξη η άμεση χειρουργική αποσυμφόρηση του κόγχου.
Υποθυρεοειδισμός
Έχουμε δύο μεγάλες κατηγορίες υπολειτουργίας του θυρεοειδή. Πρώτον, όταν τα αίτια οφείλονται στον ίδιο τον θυρεοειδή. Η πιο συχνή αιτία αυτής της κατάστασης είναι η θυρεοειδίτιδα Hashimoto. Δεύτερον, αίτια που οφείλονται στην υπόφυση ή στον υποθάλαμο. Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά κλινικά συμπτώματα του υποθυρεοειδισμού είναι η κούραση. Κούραση εμφανίζουν και οι υπερθυρεοειδικοί αλλά σ’ αυτούς οφείλεται σε μυϊκή αδυναμία. Οι υποθυρεοειδικοί είναι συνήθως νωθροί, νωχελικοί, εμφανίζουν υπνηλία και ‘βαριούνται να πάρουν τα πόδια τους’. Δεν αντέχουν το κρύο. Παχαίνουν δυσανάλογα με το φαγητό που καταναλώνουν ή αντίθετα έχουν αδυναμία απώλειας βάρους. Παραπονούνται για δυσκοιλιότητα. Εμφανίζουν επίσης ένα γενικευμένο πρήξιμο, το οποίο οφείλεται σε διήθηση του δέρματος από μία ουσία που λέγεται βλεννοπολυζαχαρίτης. Αυτό το πρήξιμο προσβάλλει επίσης τη γλώσσα, τους βλεννογόνους, την καρδιά κλπ., γι’ αυτό και οι άρρωστοι έχουν χαρακτηριστικά βαριά φωνή και ροχαλίζουν.
Οι υποθυρεοειδικοί έχουν λίγες καύσεις και έτσι παχαίνουν χωρίς να τρώνε ανάλογα. Η αύξηση του βάρους χειροτερεύει και από την κατακράτηση υγρών. Πρόσφατα, εργασίες από την Ελλάδα που δημοσιεύθηκαν στο πιο έγκυρο ενδοκρινολογικό περιοδικό του κόσμου και συγκεκριμένα στο Journal of Clinical Endocrinology and Metabolism έδειξαν ότι ο υποθυρεοειδισμός προκαλεί στυτική δυσλειτουργία σε ένα ποσοστό 80% των αρρώστων, όπως επίσης ότι επιβαρύνει και το σπέρμα και συγκεκριμένα την κινητικότητα του σπέρματος σε ποσοστό 60% των ασθενών.
Αυτό σημαίνει ότι κάθε άνδρας με στυτική δυσλειτουργία ή με ελαττωμένη κινητικότητα σπέρματος που έχει ως αποτέλεσμα διαταραχή της γονιμότητος θα πρέπει να ελέγχεται για τον θυρεοειδή του και, εφ’ όσον διαπιστωθεί ότι αυτός πάσχει, να θεραπεύεται ανάλογα προτού θεραπεύσουμε το κυρίως σύμπτωμα. Τα επίπεδα της χοληστερίνης είναι αυξημένα. Θα πρέπει λοιπόν σε κάθε άρρωστο που εμφανίζει υπερχοληστεριναιμία να γίνεται και έλεγχος θυρεοειδικής λειτουργίας. Η διάγνωση είναι εύκολη και επιβεβαιώνεται με εργαστηριακές εξετάσεις. Μ’ αυτές διαπιστώνεται αυξημένη τιμή TSH και χαμηλή T3 και T4, εκτός από τον κεντρικό υποθυρεοειδισμό όπου η TSH είναι χαμηλή.
Η θεραπεία του υποθυρεοειδισμού είναι απλή με τη χορήγηση θυροξίνης. Συνήθως ξεκινάμε με μικρές δόσεις, οι οποίες και αυξάνονται βαθμιαία. Η θεραπεία συνήθως είναι ισόβια.
Ο συγγενής υποθυρεοειδισμός είναι μια ξεχωριστή μορφή υποθυρεοειδισμού που οφείλεται συνήθως στην αγενεσία του θυρεοειδούς και όπου η έγκαιρη διάγνωση συνήθως αναιρεί τις όποιες αρνητικές επιδράσεις. Από χρόνια εφαρμόζονται και στη χώρα μας προγράμματα υποχρεωτικού ελέγχου της θυρεοειδικής λειτουργίας που υλοποιήθηκαν για πρώτη φορά από τον καθηγητή Δοξιάδη.
Βρογχοκήλη
Κάθε διόγκωση του θυρεοειδή καλείται βρογχοκήλη. Η βρογχοκήλη μπορεί να είναι απλή, δηλαδή ο θυρεοειδής να λειτουργεί κανονικά ή τοξική όταν ο θυρεοειδής υπερλειτουργεί. Η έλλειψη ιωδίου είναι το σπουδαιότερο αίτιο της νόσου (ιωδοπενική βρογχοκήλη). Ο θυρεοειδής χρειάζεται γύρω στα 200 μg κάθε μέρα ιωδίου για να ‘δουλέψει’ σωστά. Η χώρα μας μέχρι πριν μερικές δεκαετίες ανήκε στις χώρες με έλλειψη ιωδίου. Μετά την εφαρμογή προγραμμάτων ιωδίωσης του αλατιού, που έγινε μετά από προσπάθειες της ομάδας του καθηγητού Κούτρα του Παν/μίου Αθηνών, το πρόβλημα ουσιαστικά έχει λυθεί. Μία άλλη αιτία ανάπτυξης απλής μη τοξικής βρογχοκήλης είναι και η λήψη βρογχοκηλογόνων ουσιών.
Αυτές βρίσκονται κυρίως στα διάφορα φυτά. Επίσης, τα φαρμακευτικά βρογχοκηλογόνα (διάφορα φάρμακα με αντιθυρεοειδική δράση) μπορεί να προκαλέσουν βρογχοκήλη. Ένα από αυτά είναι και το ιώδιο όταν λαμβάνεται σε μεγάλες δόσεις. Ένα άλλο συχνό αίτιο για τη χώρα μας είναι η αυτοανοσία. Η αυτοάνοση βρογχοκήλη τύπου Hashimoto ανήκει σε αυτήν την κατηγορία. Η διάγνωση βασίζεται σε δύο σκέλη. Το πρώτο αφορά τη διαπίστωση της θυρεοειδικής διόγκωσης και αποκλεισμό κακοήθειας, ενώ το δεύτερο στον έλεγχο της θυρεοειδικής λειτουργίας και αποκλεισμό υπερθυρεοειδισμού.
Για το πρώτο σκέλος χρησιμοποιούμε το υπερηχογράφημα και το σπινθηρογράφημα. Για το δεύτερο, τον προσδιορισμό ορμονών. Η θεραπεία σε αρκετές μορφές είναι η χορήγηση θυροξίνης για να καταστείλουμε την TSH και έτσι να βγάλουμε τον θυρεοειδή αδένα εκτός λειτουργίας. Σε μερικές περιπτώσεις η διόγκωση συνίσταται στην παρουσία ενός όζου, οπότε και μιλούμε για οζώδη απλή βρογχοκήλη ή στην παρουσία πολλών όζων, οπότε μιλούμε για πολυοζώδη βρογχοκήλη. Ένα ποσοστό από τις οζώδεις αυτές βρογχοκήλες είναι ή μπορεί να εξελιχθούν σε καρκίνο του θυρεοειδή. Εγχείρηση συνιστάται μόνο σε μεγάλες οζώδεις ή πολυοζώδεις βρογχοκήλες με ή χωρίς πιεστικά φαινόμενα ή όταν υπάρχει υποψία ή επιβεβαίωση καρκινώματος με βιοψία των όζων.
Καρκίνος του θυρεοειδή
Η λέξη καρκίνος τρομάζει τους μη ειδικούς, γιατί πιστεύουν ότι η νόσος είναι συνυφασμένη πάντα με τον θάνατο. Ωστόσο, σήμερα, πολλοί καρκίνοι θεραπεύονται τελείως και ολοκληρωτικά. Αυτό συμβαίνει με τους περισσότερους καρκίνους του θυρεοειδή. Ο θυρεοειδής αδένας, θα μπορούσαμε να πούμε απλοϊκά, ότι έχει τον καλύτερο και τον χειρότερο καρκίνο από πλευράς πρόγνωσης. Οι περισσότεροι θεραπεύονται οριστικά αν ο ασθενής αντιμετωπιστεί έγκαιρα και σωστά. Γενικά υπάρχουν τρεις τύποι καρκίνου του θυρεοειδή. Πρώτον, τα διαφοροποιημένα με καλή πρόγνωση. Δεύτερον, οι αμετάπλαστοι καρκίνοι με πολύ κακή πρόγνωση, και τρίτον τα μυελοειδή που έχουν ενδιάμεσης βαρύτητας εξέλιξη. Τα πρώτα ευτυχώς αποτελούν και τη μεγάλη πλειοψηφία (90%) των νεοπλασμάτων του θυρεοειδή αδένα.
Θυρεοειδίτιδες
Μια ιδιαίτερη κατηγορία νοσημάτων του θυρεοειδούς είναι και οι θυρεοειδίτιδες. Η πιο συχνή είναι η αυτοάνοση θυρεοειδίτιδα Hashimoto που συνοδεύεται από θετικά θυρεοειδικά αντισώματα στο αίμα, ενώ συχνή είναι και η εξ’ ιού θυρεοειδίτιδα, ενώ η μικροβιακή είναι εξαιρετικά σπάνια. Στην πρώτη συνήθως ο άρρωστος χρειάζεται θυροξίνη, ενώ στην εξ’ ιού θυρεοειδίτιδα κορτιζόνη. Τέλος, η μικροβιακή αντιμετωπίζεται με αντιφλεγμονώδη και με αντιβίωση.ierosagon.org
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου