Αζωοσπερμία

Η αζωοσπερμία ορίζεται ως η απουσία ζωντανών σπερματοζωαρίων στο φρέσκο δείγμα. Είναι ένα φαινόμενο που πλήττει περίπου το 1% ων ανδρών στο γενικό πληθυσμό και μπορεί να είναι παροδικό ή μόνιμο. Μελέτες έχουν δείξει ότι αρκεί ένα διήμερο επεισόδιο πυρετικής κίνησης άνω των 38C για να καταστηθεί ένας  γόνιμος άνδρας παροδικά αζωοσπερμικός. Για τον λόγο αυτό κανείς δεν μπορεί να καταδικάσει έναν άνδρα ως αζωοσπερμικό αν δε δει τουλάχιστον δύο διαφορετικά δείγματα σπέρματος με τουλάχιστον δύο μήνες χρονική διαφορά μεταξύ τους.
Τι είναι όμως πραγματικά η αζωοσπερμία και πού οφείλεται?

Η αζωοσπερμία διακρίνεται σε αποφρακτικού και μη αποφρακτικού τύπου. Στην αποφρακτικής αιτιολογίας ο άνδρας ουσιαστικά παράγει υγιή σπερματοζωάρια αλλά το "μονοπάτι" για αυτά προς το εξωτερικό περιβάλλον είναι κλειστό. Η απόφραξη αυτή μπορεί να είναι συγγενούς αιτιολογίας ή φλεγμονώδους (μικροβιακής) αιτιολογίας. Ο ασθενής δηλαδή είτε γεννήθηκε με αποφραγμένους τους εκφορητικούς πόρους του είτε οδηγήθηκε στην απόφραξη τους από λοιμώξεις και μικρόβια (όπως η ορχεοεπιδιδυμίτιδα, η προστατίτιδα και οι καθέξιν κυστίτιδες). Οι λοιμώξεις αυτές είναι κατά το ήμισυ ασυμπτωματικές και ο ασθενής συνήθως ακούει "εμβρόντητος" να τού εξηγεί ο ειδικός ότι το πρόβλημά του οφείλεται σε προηγηθείσα έκθεση του σε σεξουλικώς μεταδιδόμενα μικρόβια ( χλαμύδια, κολοβακτηρίδια κ.α).

Υπάρχουν επίσης περιπτώσεις ασθενών οι οποίες καταχρηστικά ανήκουν σε αυτή την κατηγορία και στις οποίες οι όρχεις παράγουν κανονικό σπέρμα , το μονοπάτι γι αυτό είναι ελεύθερο αλλά αυτό οδηγείται στην ουροδόχο κύστη αντί για το εξωτερικό περιβάλλον . Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται παλίνδρομη εκσπερμάτιση και εμφανίζεται σε χρόνιους διαβητικούς ή σε νευροπάθειες περιφερικής αιτιολογίας.

Στην αζωοσπερμία μη αποφρακτικού τύπου οι όρχεις του ασθενούς είναι ουσιαστικά αυτοί που δυσλειτουργούν είτε λόγω ελαττωματικής ανατομίας ( π.χ Sertoli syndrome) είτε λόγω έκθεσής τους σε τοξικό περιβάλλον ή σε υψηλή θερμοκρασία , όπως συμβαίνει σε ιστορικό κρυψορχίας, χρόνια αμφοτερόπλευρη κιρσοκήλη, χρήση χημικών  κ.α. Στην πραγματικότητα οι όρχεις ενός βρέφους περιέχουν αρκετά αρχέγονα κύτταρα τα οποία είναι υπεύθυνα για τη μελλοντική σπερματογένεση και τα οποία είναι ιδιαίτερα ευάλωτα σε υψηλές θερμοκρασίες. Όταν λοιπόν ένα άρρεν βρέφος παρουσιάζει κρυψορχία, οι όρχεις του ουσιαστικά εγκλωβίζονται μέσα στην κοιλιακή χώρα η οποία κατά κανόνα παρουσιάζει υψηλότερη θερμοκρασία από το όσχεο ( κατα 0,2-,03 C) και κατ αυτό τον τρόπο σταδιακά καταστρέφονται. Οι σύγχρονες μελέτες για το λόγο αυτό επιβάλλουν την έγκαιρη χειρουργική αντιμετώπιση της πάθησης πριν από τα δύο έτη προκειμένου να διαφυλάξει κανείς την έγκαιρη ανατομική ακεραιότητα των αρχέγονων κυττάρων.

Παρόμοιος μηχανισμός διαταραχής της σπερματογένεσης περιγράφεται και για τις περιπτώσεις κιρσοκήλης όπου λόγω της διάτασης των σπερματικών φλεβών, το αίμα στους όρχεις λιμνάζει, η θερμοκρασία ανεβαίνει στην περιοχή και οι παραγόμενες από τον όρχι τοξίνες συσσωρεύονται με αποτέλεσμα οι όρχεις να φθείρονται σταδιακά. Και σε αυτή την περίπτωση η έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση μπορούν να αποτρέψουν την αζωοσπερμία στην αναπαραγωγική ηλικία καθώς ακόμα και την καταφυγή σε οποιαδήποτε μέθοδο υποβοηθούμενης αναπαραγωγής.

Στις περιπτώσεις μη αποφρακτικής αζωοσπερμίας συγκαταλέγονται και οι περιπτώσεις εκείνες  υπογοναδικής ανεπάρκειας όπου η υπόφυση, ο αδένας που είναι υπεύθυνος για τη διέγερση της σπερματογένεσης, δυσλειτουργεί σημαντικά (όπως για παράδειγμα στις περιπτώσεις μεταγγιζόμενων ατόμων με μεσογειακή αναιμία). Οι ασθενείς αυτοί ωφελούνται σημαντικά από φαρμακευτική αγωγή (γοναδοτροπίνες) η οποία «ξυπνά» τον όρχι και τον εξαναγκάζει να παράγει ακόμα και φυσιολογικές συγκεντρώσεις σπερματοζωαρίων.

Τι κάνουμε όμως τελικά στις υπόλοιπες περιπτώσεις όπου τελικά η αζωοσπερμία εγκαθίσταται?

Πάνω από όλα διενεργούμε έναν ενδελεχή έλεγχο προκειμένου να αναδειχθεί ο τύπος της πάθησης. Οφείλει ο θεράπων ιατρός να υποβάλλει τον ασθενή σε ορμονικούς ελέγχους, λεπτομερή υπερηχογραφικό έλεγχο  οσχέου ( triplex οσχέου), μοριακή ανίχνευση κυστικής ίνωσης, καλλιέργεια σπέρματος και καρυότυπο στις περιπτώσεις που υποψιάζεται αζωοσπερμία μη αποφρακτικού τύπου (συνυπάρχουν χρωμοσωμικές ανωμαλίες στ 10-15% των περιπτώσεων.
Σε θεραπευτικό επίπεδο έχει τεράστια σημασία η επιλογή της κατάλληλης μεθόδου για την ανεύρεση των σπερματοζωαρίων. Δύο είναι οι κυρίαρχες μέθοδοι, η παρακέντηση επιδιδυμίδας (PESA) και η ανοικτή βιοψία όρχεος. Εφόσον ο κλινικός ιατρός υποψιάζεται αζωοσπερμία αποφρακτικού τυπου οφείλει να διενεργήσει παρακέντηση επιδιυμίδας διότι ανοικτή βιοψία όρχεος θα δώσει ανώριμα και πιθανόν με χρωμοσωμικές ανωμαλίες σπερματοζωάρια. Είναι παρά πολλά τα παραδείγματα αποφρακτικής αζωοσπερμίας που έχω υπόψιν μου στα οποία επανειλημμένα και λανθασμένα διενεργήθηκε βιοψία όρχεος  και τα οποία οδηγήθηκαν σε αρνητικά αποτελέσματα μέχρι την εφαρμογή τελικά της σωστής μεθόδου που είναι η παρακέντηση επιδιδυμίδας. Όταν λοιπόν επιλέγεται η σωστή τεχνική  οι μελέτες δείχνουν ότι τα ποσοστά επιτυχίας της εξωσωματικής και γέννησης υγιούς παιδιού φτάνουν στα ανώτερα επίπεδα. Στις περιπτώσεις δε όπου έχουμε να αντιμετωπίσουμε μία μη αποφρακτική αζωοσπερμία διενεργείται η ανοικτή βιοψία όρχεος με περίπου 50% ποσοστό ανεύρεσης υγιών σπερματοζωαρίων. Τα ποσοστά γονιμοποίησης των ωαρίων και απόκτησης υγιούς παιδου είναι ασφαλώς χαμηλότερα απο την αποφρακτική αλλά παραμένουν εξαιρετικά ικανοποιητικά ( 20-30%) .

Κλείνοντας, Αυτό που επιχειρείται να τονιστεί με το συγκεκριμένο άρθρο είναι ότι η αζωοσπερμία δεν αποτελεί αδιέξοδο ούτε για τον ειδικό ιατρό ούτε για τον ασθενή. Χρειάζεται απλά έμπειρη, λεπτομερή και εμπεριστατωμένη προσέγγιση η οποία μπορεί να οδηγήσει στη γέννηση υγιούς παιδιού με πολύ μεγάλη συχνότητα.health4you.gr

Μερος 2

Αζωοσπερμία oνομάζεται η απουσία σπερματοζωαρίων από το σπέρμα και διακρίνεται σε αποφρακτική και μη αποφρακτική. Στην αποφρακτική αζωοσπερμία σπερματοζωάρια παράγονται κανονικά στους όρχεις, αλλά αυτά δεν εμφανίζονται στο σπέρμα μετά την εκσπερμάτιση, λόγω της απόφραξης σε κάποιο σημείο του ανδρικού αναπαραγωγικού συστήματος. Οι άνδρες που πάσχουν από αποφρακτική αζωοσπερμία εκσπερματώνουν φυσιολογικά, αλλά το λαμβανόμενο σπέρμα περιέχει μόνο σπερματικό υγρό χωρίς σπερματοζωάρια. Η αποφρακτική αιτιολογία, με την ευρεία έννοια, περιλαμβάνει την απόφραξη ή τη συγγενή έλλειψη των εκφορητικών σπερματικών πόρων, την εκτομή ή τη διατομή των σπερματικών πόρων με χειρουργική επέμβαση, την πλήρη απουσία των σωμάτων των επιδιδυμίδων και την πλήρη καταστροφή (scaring) της επιδιδυμίδας λόγω φλεγμονής ή τραυματισμού.

Στη μη αποφρακτική αζωοσπερμία δεν παράγονται καθόλου σπερματοζωάρια από τους όρχεις. Η αδυναμία παραγωγής ή η ελάχιστη παραγωγή σπερματοζωαρίων υποδηλώνει ορχική ανεπάρκεια. Η πάθηση αυτή μπορεί να είναι ιδιοπαθής ή να οφείλεται σε κρυψορχία, τραυματισμούς, φλεγμονές, λοιμώδη νοσήματα (όπως παρωτίτιδα σε μεγάλη ηλικία) ακτινοβολία, χημειοθεραπεία, ή χρωμοσωμικές ανωμαλίες.Η λήψη σπέρματος σε περιπτώσεις ανδρών με αποφρακτική και μη αποφρακτική αζωοσπερμία γίνεται με κατάλληλες μικροχειρουργικές επεμβάσεις. Στην αποφρακτική αζωοσπερμία ανευρίσκονται εύκολα σπερματοζωάρια κατευθείαν από τους όρχεις είτε μετά από αναρρόφηση με βελόνα (FNA) από τους όρχεις και την επιδιδυμίδα είτε με μικροχειρουργική βιοψία όρχεων (TESE). Η χειρουργική λήψη σπέρματος προτείνεται επίσης σε περιπτώσεις αποτυχημένης πρόκλησης εκσπερμάτισης με ηλεκτροδιέγερση. Το δείγμα σπέρματος που λαμβάνεται με αυτούς τους τρόπους είτε επεξεργάζεται κατάλληλα για να χρησιμοποιηθεί για μικρογονιμοποίηση την ίδια μέρα είτε καταψύχεται για να χρησιμοποιηθεί σε μελλοντική προσπάθεια εξωσωματικής. Όλες οι τεχνικές πραγματοποιούνται στην κλινική μας από ειδικό γιατρό ουρολόγο.

Άνδρες με γενετικές ανωμαλίες

Πρόσφατες μελέτες μοριακής γενετικής υποστηρίζουν ότι ένα μεγάλο ποσοστό της ανεξήγητης ανδρικής υπογονιμότητας οφείλεται σε γενετικές ανωμαλίες. Στην κλινική μας πραγματοποιείται εκτεταμένη γενετική εξέταση των ανδρών αυτών, που περιλαμβάνει καρυοτυπική ανάλυση για τον έλεγχο των χρωμοσωμάτων, ανάλυση του Υ χρωμοσώματος και ανιχνευτικό έλεγχο για την ινοκυστική νόσο και άλλες συγγενείς ανωμαλίες. Οι ανδρολόγοι και ουρολόγοι του κέντρου μας συμβουλεύουν τα ζευγάρια πριν και μετά το γενετικό έλεγχο, συζητώντας μαζί τους για την αναπαραγωγική τους υγεία αλλά και για την υγεία των παιδιών τους στο μέλλον.

Άνδρες με προβλήματα εκσπερμάτισης

Πολλοί άνδρες με νευρολογικές ασθένειες αντιμετωπίζουν προβλήματα με τις σεξουαλικές τους λειτουργίες και κυρίως με τη διαδικασία της εκσπερμάτισης. Σε αυτές τις περιπτώσεις στην κλινική μας γίνεται πρόκληση εκσπερμάτισης και συλλογή του δείγματος είτε με ηλεκτροδιέγερση, είτε με δόνηση είτε με αναρρόφηση με βελόνα από τους όρχεις ή την επιδιδυμίδα. Προβλήματα στη στύση και την εκσπερμάτιση μπορεί να αντιμετωπίσουν επίσης και άνδρες την ημέρα της ωοληψίας της συντρόφου τους λόγω υπερβολικού άγχους και πίεσης. Εάν δεν έχουν καταψύξει κάποιο δείγμα σπέρματος τις προηγούμενες ημέρες, για τη συλλογή του σπέρματος εφαρμόζονται οι παραπάνω τεχνικές.

Βιοψία Όρχεων

Σε περιπτώσεις αζωοσπερμίας (δεν υπάρχουν σπερματοζωάρια κατά την εκσπερμάτιση) η βιοψία των όρχεων είναι συνήθως αναπόφευχθη διαδικασία. Με τη βιοψία κόβεται ένα μικρό κομματάκι από τους όρχεις, το οποίο εξετάζεται από τους εμβρυολόγους για την ανεύρεση σπερματοζωαρίων (κινούμενων ή μη).

Η διαδικασία αυτή πραγματοποιείται από ειδικό γιατρό ουρολόγο και επειδή είναι αρκετά επώδυνη γίνεται με ολική αναισθησία. Για το λόγο αυτό, οι άντρες που πρόκειται να υποβληθούν σε αυτή τη διαδικασία πρέπει να είναι απόλυτα νηστικοί από τα μεσάνυχτα της προηγούμενης ημέρας. Επιπλέον την ημέρα της βιοψίας πρέπει να βρίσκονται στη μονάδα τουλάχιστον μισή ώρα νωρίτερα από την προγραμματισμένη, προκειμένου να κάνουν ένα καρδιογράφημα και να συζητήσουν με τον ειδικό αναισθησιολόγο, αναφέροντάς του προηγούμενες επεμβάσεις, αλλεργίες, χρήση φαρμάκων και προβλήματα υγείας.

Η βιοψία μπορεί να πραγματοποιηθεί είτε την ημέρα της ωοληψίας είτε κάποιες ημέρες πριν. Στην περίπτωση αυτή τα σπερματοζωάρια που βρίσκονται καταψύχονται για να χρησιμοποιηθούν την ημέρα της ωοληψίας. Η επεξεργασία δείγματος από βιοψία γίνεται με τον κλασικό τρόπο επεξεργασίας σπέρματος που έχουμε ήδη αναφέρει. Αν η βιοψία είναι αρνητική τότε η χρήση σπέρματος τρίτου δότη είναι μία εναλλακτική λύση γι’αυτά τα ζευγάρια.ivf-embryo.gr