Δυσκοιλιότητα

Ορισμός 

Η δυσκοιλιότητα είναι συχνό γαστροεντερολογικό πρόβλημα στα παιδιά.
Χαρακτηρίζεται απο μειώση του αριθμού των κενώσεων και απο σκλήρα, αφυδατωμένα κόπρανα. Αποτελεί όμως πρόβλημα, συνήθως παροδικό, ανάλογα με το αίτιο που την προκάλεσε. 


Συπτώματα 

Απουσία κένωσης για αρκετές ημέρες 
Σκληρα και αφυδατωμένα κόπρανα 
Κοιλιακό άλγος 
Ναυτία 
Λερωμένο εσωρουχο με υδαρή κόπρανα (υπερχείλιση). Αυτό το φαινόμενο αποτελεί ένδειξη οτι το τελικό τμήμα του εντέρου είναι γεμάτο απο κόπρανα. Θα πρέπει να διαχωρισθεί απο την εγκόπριση όπου σχηματισμένα και όχι υδαρή κόπρανα, με τη μορφή κανονικής κένωσης ευρίσκονται στο εσώρουχο. 
Ζωηρό κόκκινο αίμα στην επιφάνεια σκληρών κοπράνων 
Μειωμένη όρεξη
Εκκεντρική συμπεριφορά
Αν το παιδί σας φοβάται οτι η κένωση θα προκαλέσει πόνο θα προσπαθήσει να την αποφύγει. Μπορεί να δειτε το παιδί σας να σταυρώνει τα πόδια του, να σφίγγει τους γλουτούς του, να κυλιέται στο πάτωμα ή να κάνει γκριμάτσες.

Πότε θα επισκευθείτε το γιατρό 

Η δυσκοιλιότητα στα παιδιά συνήθως δεν αποτελεί σοβαρό προβλημα .
Σπάνια η χρόνια δυσκοιλιότητα μπορεί να έχει επιπλοκές ή να σηματοδοτεί μια υποκείμενη κατάταση. Επισκευτείτε τον παιδίατρό σας όταν η δυσκοιλιότητα διαρκεί πανω απο δύο εβδομάδες ή όταν συνοδεύεται από:
Πυρετό
Εμέτους 
Αίμα στα κόπρανα 
Φούσκωμα της κοιλιάς 
Απώλεια βάρους 
Επώδυνες πληγές του δέρματος γύρω απο τον πρωκτό (ραγάδες )
Προβολή του εντέρου απο τον πρωκτό ( πρόπτωση )

Αιτίες 

Δυσκοιλιότητα είναι συνήθως αποτέλεσμα της αργής μετακίνησης των κοπράνων κατα μήκος του εντέρου.
Πολλοί παράγοντες συμβάλουν στην δυσκοιλιότητα των παιδιών όπως:

Κατακράτηση

Το παιδί σας μπορεί να αγνοεί την έπιξη (ανάγκη ) για κένωση γιατι φοβάται την τουαλέτα ή γιατι δεν θέλει να διακόψει το παιχνίδι του. Πολλά παιδιά κατακρατουν τα κόπρανα όταν βρίσκονται εκτός σπιτιού γιατί δεν αισθάνονται άνετα στις δημόσιες τουαλέτες. Ο πόνος κατά την κένωση που προκαλείται από μεγάλα σκληρά κόπρανα είναι αιτία κατακράτησης. Αν το παιδί πονά κατά την κένωση θα προσπαθήσει να αποφύγη την δυσάρεστη εμπειρία.

Πρώιμη εκπαίδευση στη τουαλέτα

Αν επιχειρείσετε να εκπαιδεύσετε το παιδί σας να χρησιμοποιεί την τουαλέτα πολύ νωρίς τότε μπορεί να αντιδράσει και να αρνηθεί. Αν η εκπαίδευση τουαλέτας εξελιχθεί σε επιβολή με την βία ή τιμωρία, τότε η συνειδητή απόφαση του παιδιού να μην υποκύψει, στη βία, γρήγορα γίνεται ακούσια συνήθεια που είναι δύσκολο να αναστραφεί.

Αλλαγές στη δίαιτα 

Ελλιπής ποσότητα φρούτων και λαχανικών πλούσιων σε φυτικές ίνες στη διατροφή των παιδιων μπορεί να οδηγήσει σε δυσκοιλιότητα. Μεγάλες ποσότητες γάλατος μαζί με μικρές ποσότητες νερού οδηγεί σε δυσκοιλιότητα.

Αλλαγές στις καθημερινές συνήθειες 

Οποιαδήποτε αλλαγή στις συνήθειες του παιδιού π.χ. ταξίδι, στρες μπορεί να προκαλέσουν διαταραχές των κενώσεων 

Φάρμακα ή ασθένεια 

Ορισμένα φάρμακα π.χ. αντιοξινα, αντικαταθλιπτηκά και άλλα προκαλούν δυσκοιλιότητα. Οι αλλαγές στην όρεξη ή τη δίαιτα λόγω ασθένειας, μπορεί να οδηγήσουν σε δυσκοιλιότητα.

Αλλεργία στο γάλα αγελάδος 

Η αλλεργία στο γάλα αγελάδος ή η κατανάλωση μεγάλης ποσότητας γάλατος αποτελούν επίσης αιτία δυσκοιλιότητας 

Οικογενειακή προδιάθεση

Οι παρόμοιες γενετικές και περιβαλλοντικές συνθήκες αυξάνουν τις πιθανότητες να έχουν δυσκοιλιότητα παιδια γονέων με δυσκοιλιότητα 

Παθολογικές καταστάσεις

Σπάνια η δυσκοιλιότητα οφείλεται σε ανατομικές ανωμαλίες, σε μεταβολικές ή γαστρεντερολογικές διαταραχές 

Παρόγοντες κινδύνου

Η δυσκοιλιότητα είναι πιο πιθανή σε παιδιά πού:

Έχουν καθιστική ζωή
Δεν τρώνε αρκετές φυτικές ίνες 
Δεν πίνουν αρκετά υγρά
Παίρνουν ορισμένα φάρμακα
Πάσχουν από υπερκινητικότητα-διαταραχή προσοχής
Πάσχουν από νοσημα που προσβάλει την ορθοπρωκτική περιοχή.


Επιπλοκές 

Η δυσκοιλιότητα στα παιδιά μπορεί να είναι δυσάρεστη αλλα ευτυχώς δεν είναι σοβαρή. Σε περιπτώσεις που χρονίζουν μπορεί σπάνια να παρουσιαστούν.
Επώδυνες πληγές στο δέρμα γύρω από τον πρωκτό ( ραγάδες)
Κατακράτηση κοπράνων .
Ακράτεια μικρών ποσοτήτων υδαρών κοπράνων που λερώνουν το εσώρουχο του παιδιού.


Προετοιμασία 

Αν η δυσκοιλιότητα του παιδιού σας διαρκέσει περισσότερο απο 2 εβδομάδες θα πρέπει να επισκευτείτε τον παιδιατρό σας. Αν ο παιδίατρο σας το κρινει απαραίτητο μπορεί να σας παραπέμψει σε ειδικό για τα γαστροεντερολογικά προβλήματα στα παιδιά(Παιδογαστροεντερολόγο)

Τι μπορείτε να κάνετε 

Κρατήστε λεπτομερείς σημειώσεις των συμπτωμάτων του παιδιού σας. Σημειώστε την ημέρα που ξεκίνησε να είναι δυσκοίλιο καθώς και τυχόν σύγχρονα γεγονότα. Τον αριθμό και την σύσταση των κενώσεων καθώς και το τι τρώει και πίνει το παιδί. Μην ξεχάσετε τυχόν φάρμακα ή συμληρώματα διατροφής, π.χ. βιταμίνες. Τέλος σημειώστε τι έχετε κάνει για να αντιμετωπίσετε την δυσκοιλιότητα.


Τι να περιμένετε απο το παιδίατρο

Θα αναμένετε τις παρακάτω ερωτήσεις απο τον παιδίατρο

Πότε ξεκίνησε να έχει δυσκοιλιότητα το παιδί;
Είναι η δυσκοιλιότητα μόνιμη ή κατα περιόδους;
Πόσο έντονα είναι τα συμπτώματα;
Υπάρχει κάτι που να βελτιώνει τη δυσκοιλιότητα;
Υπάρχει κάτι που την επιδεινώνει;
Έχετε δει αίμα σε κένωση του παιδιού είτε στα κόπρανα είτε στο χαρτί είτε στο νερό της λεκάνης, 
Λερώνει το εσώρουχο;
Παρουσιάζει πόνο κατα την κένωση;
Υπάρχει οικογενειακό ιστορικό νοσημάτων του γαστρεντερικού;
Ξεκίνησε ή αλλαξε η δόση φαρμάκων;


Εξετάσεις και Διάγνωση

Ο παιδίατρος μετα τις ερωτήσεις θα προχωρήσει στην κλίνική εξέταση. 
Ο παιδίατρος σας πολυ πιθανό να χρειαστεί ακτινογραφία κοιλίας και κάποιες αιματολογικές εξετάσεις.
Πιο εκτεταμένος έλεγχος διενεργείται στη βαριά δυσκοιλιότητα και μπορεί να περιλαμβάνει:

Ορθοπρωκτική μανομετρία: Σε αυτή την εξέταση ένας καθετήρας τοποθετείται στο ορθό για να καταγράφει το συντονισμό των μύων που ενεργοποιούνται κατα την αφόδευση.

Βαριούχος υποκλισμός: Σε αυτή την εξέταση η εσωτερική επιφάνεια του εντέρου καλυπτεται με σκιαγραφικό υλικό ( βάριο) ετσι ώστε να φανεί το έντερο πιο καθαρά στην ακτινογραφία.

Βιοψία ορθού: Ενα μικρό τμήμα του τοιχώματος του ορθού αφαιρείται για να διαπιστωθεί αν υπάρχουν φυσιολογικά νευρικά κύτταρα 

Transit study: Σε αυτή την εξέταση το παιδί καταπίνει μία κάψουλα που περιέχει δείκτες οι οποίοι φαίνονται στις ακτινογραφίες κοιλίας τις επόμενες μερες. Ο γιατρός αναλύει την ταχύτητα με την οποία μετακινούνται οι δείκτες στο έντερο.

Κολονοσκόπηση: Με την εξέταση αυτή ο παιδογαστρεντερολόγος έχει την δυνατότητα να εξετάσει το έντερο και να πάρει βιοψίες.

Μανομετρία παχέως εντέρου: αυτή η εξέταση γίνεται σε συνδιασμό με την κολονοσκόπηση οπότε ένας καθετήρας τοποθετείται στο παχύ έντερο και διαπιστώνεται το αν είναι φυσιολογική η κινητικότητα του.


Θεραπείες και φάρμακα 

Ανάλογα με την περίπτωση ο παιδίατρος μπορεί να σας χορηγήσει υποκατάστατα φυτικών ινών ή ουσίες που μαλακώνουν τα κόπρανα.
Αν διαπιστώσει οτι μεγάλη μάζα σκληρών κοπρανων φράσει το τελικό τμήμα του εντέρου μπορεί να συστήσει καθαρτικά ή υποκλισμό για να καθαρίσει το έντερο. Σε καμία περίπτωση μην χορηγήσετε καθαρτικά στο παιδί χωρις την έγκριση του παιδιάτρου.

Σε σπάνιες περιπτώσεις η δυσκοιλιότητα μπορεί να χρειαστεί χειρουργική αντιμετώπιση π.χ. Νοσο Hirschsprung’s (μεγάκολο) ή ανωμαλίες της σπονδυλικής στήλης που προκαλούν πλήρη ακινησία του εντέρου.


Διαιτητικοί και άλλοι χειρισμοί.

Απλές αλλαγές στη δίαιτα και τις συνήθειες του παιδιού μπορεί να το απαλλάξουν απο την δυσκοιλιότητα.

Δίαιτα πλούσια σε φυτικές ίνες. Η δίατα αυτή θα βοηθήσει το έντερο του παιδιού σας να φτιάχνει μαλακά κόπρανα. Προσφέρετε στο παιδί τροφές πλούσιες σε φυτικές ίνες πχ φρούτα λαχανικά όσπρια και περιορίστε τροφές χωρίς φυτικές ίνες όπως τυρί, κρέας και επεξεργασμένες τροφές με συντηρητικά.

Ικανοποιητική πρόσληψη υγρών. Τα υγρά επίσης μαλακώνουν τα κόπρανα. Προσοχή όμως με το γάλα το οποίο σε μεγάλες ποσότητες μπορεί να συμβάλλει στη δυσκοιλιότητα.

Εκπαίδευση τουαλέτας. ενθαρρύνετε το παιδί σας να κάθεται στην τουαλέτα 5 με 10 λεπτά μέσα στο πρώτο μισάωρο μετά το γεύμα. Ακολουθήστε αυτή την πρακτική καθημερινά ακόμα και σε περίοδο διακοπων ή ταξιδιού. Με αυτό τον τρόπο εκμεταλεύεστε το φυσιολογικό αντανακλαστικό της αφόδευσης.


Πρόληψη

Προσφέρετε στο παιδί σας τροφές πλούσιες σε φυτικές ίνες.
Υπενθυμίσετε του να πίνει αρκετά υγρά.
Ενθαρρύνετε τη φυσική άσκηση.
Εφαρμόστε καθημερινά χρόνο “ τουαλέτας” μετά τα γεύματα.
Μάθετε στο παιδί σας να υπακούει στην ανάγκη του σώματός του.
Ελέγξε τυχόν φάρμακα που μπορεί να προκαλλούν δυσκοιλιότητα.Γράφει η Κωνσταντίνα Δημάκου/paidiatriki.gr

Aπορίες για τη δυσκοιλιότητα και τις φυτικές ίνες

Υπολογίζεται ότι 1 στους 5 Έλληνες πάσχει από δυσκοιλιότητα, ενώ περίπου 7 στους 10 δυσκοίλιους είναι γυναίκες. Τι προκαλεί τη δυσκοιλιότητα; Μπορούν οι φυτικές ίνες να δώσουν λύση; Πώς πρέπει να αντιδράσει κανείς όταν το πρόβληµα επιµένει; Γιατί στην Αφρική η δυσκοιλιότητα είναι άγνωστο πρόβληµα;

Με αφορµή την Ηµέρα Ευαισθητοποίησης για τη δυσκοιλιότητα, στις 10 Μαΐου, λύνουµε όλες σας τις απορίες.

1. Πότε κάποιος πάσχει από δυσκοιλιότητα;

Πρακτικά, δυσκοιλιότητα έχει ένας άνθρωπος µε λιγότερες από 3 κενώσεις την εβδοµάδα και/ή συχνά σηµαντική δυσκολία στην αφόδευση, ακόµη και εάν έχει σχεδόν καθηµερινές κενώσεις.

2. Πού οφείλεται το πρόβληµα;

H δυσκοιλιότητα αποδίδεται, σχεδόν πάντα, σε συνήθειες της καθηµερινότητας, όπως η πλούσια σε ζωικά λίπη και φτωχή σε φυτικές ίνες διατροφή, η καθιστική ζωή, η απουσία σωµατικής άσκησης, το stress και η εκούσια αναστολή της ανάγκης για κένωση.

3. Ποια είναι τα είδη των φυτικών ινών;

Οι φυτικές ίνες ταξινοµούνται, ανάλογα µε τη διαλυτότητά τους, σε διαλυτές και αδιάλυτες. Και τα δύο είδη υπάρχουν σε διαφορετικές αναλογίες σε πολλά τρόφιµα. Καλές πηγές διαλυτών φυτικών ινών είναι η βρώµη, το κριθάρι, τα φρούτα, τα λαχανικά και τα όσπρια (φασόλια, φακές, ρεβίθια). Τα δηµητριακά και το ψωµί ολικής αλέσεως είναι πλούσιες πηγές αδιάλυτων φυτικών ινών.

4. Πώς µειώνουν τη δυσκοιλιότητα οι φυτικές ίνες;

Η καταπολέµηση της δυσκοιλιότητας βασίζεται στη βελτίωση των διατροφικών συνηθειών και στην αύξηση των προσλαµβανόµενων φυτικών ινών, είτε µέσω της διατροφής, είτε µε τη λήψη ειδικών συµπληρωµάτων. Οι φυτικές ίνες, συµβάλλουν στην πρόληψη της δυσκοιλιότητας, αυξάνοντας το βάρος των κοπράνων και µειώνοντας τον χρόνο διέλευσής τους από το γαστρεντερικό σωλήνα.
Δυστυχώς όµως, για το µεγαλύτερο µέρος του πληθυσµού στη χώρα µας, η µέση ηµερήσια πρόσληψη φυτικών ινών, υπολείπεται κατά 50% της ελάχιστης ποσότητας που απαιτείται για την οµαλή εντερική λειτουργία.
Σε λαούς της Αφρικής, όπου οι φυτικές ίνες αποτελούν αναπόσπαστο µέρος του καθηµερινού διαιτολογίου, η δυσκοιλιότητα είναι άγνωστη.

5. Υπάρχουν συνήθειες που επιβαρύνουν την εντερική λειτουργία;

Πράγµατι, ορισµένες συνήθειες µπορούν να επιδεινώσουν σηµαντικά τη δυσκοιλιότητα. H κυριότερη από αυτές είναι η έλλειψη σωµατικής άσκησης. Για να κινητοποιηθεί επαρκώς το έντερο έχει ανάγκη την κίνηση του υπόλοιπου σώµατος. Η καθιστική ζωή αποτελεί ένα από τα συχνά αίτια δυσκοιλιότητας. Η αναστολή της ανάγκης για κένωση, συχνά λόγω φόρτου εργασίας ή του φόβου µετάδοσης ασθενειών από κοινόχρηστες τουαλέτες, αναστέλλει το αντανακλαστικό της αφόδευσης, µε αποτέλεσµα τη δυσκοιλιότητα. Τέλος, το άγχος οδηγεί σε έκλυση ορµονών που µειώνουν την κινητικότητα του παχέος εντέρου και προκαλούν δυσκοιλιότητα.

6. Ποια διατροφή βοηθά στην καλή λειτουργία του εντέρου;

Στην καθηµερινή διατροφή όλων µας πρέπει να περιλαµβάνονται: άφθονα φρούτα, ιδιαίτερα ακτινίδια, δαµάσκηνα και εσπεριδοειδή, φρέσκοι, µη επεξεργασµένοι χυµοί, 3-4 µερίδες πράσινων λαχανικών, 8-10 ποτήρια νερό τους χειµερινούς µήνες και 10-12 ποτήρια τους θερινούς µήνες, προϊόντα ολικής αλέσεως, όπως ψωµί και παξιµάδια ή δηµητριακά ολικής αλέσεως.

7. Υπάρχουν τροφές που πρέπει να αποφεύγει ο δυσκοίλιος;

Σε αντίθεση µε τις φυτικές ίνες, που αυξάνουν τον όγκο των κοπράνων και διεγείρουν την κινητικότητα του γαστρεντερικού, υπάρχουν τροφές οι οποίες, όχι µόνο δεν προσδίδουν όγκο στα κόπρανα, δεν αφήνουν δηλαδή υπόλειµµα, αλλά µειώνουν και την κινητικότητα του εντέρου. Στην κατηγορία αυτή, περιλαµβάνονται τροφές που είναι πλούσιες σε ζωικό λίπος (γαλακτοκοµικά προϊόντα, κρέας και επεξεργασµένα παράγωγα κρέατος) και σε τεχνητά σάκχαρα (ζάχαρη και παράγωγά της).

Είναι απαραίτητο να γνωρίζουµε ότι οι έτοιµες τύπου fast food τροφές είναι, κατά κανόνα, πλούσιες σε λίπος και ζάχαρη και οδηγούν σε δυσκοιλιότητα.

Κάθε πρωϊ πριν φάτε οτιδήποτε άλλο στίψτε μια πορτοκαλάδα και πιείτε την! Επαναλάβετε καθημερινά! Το λένε και οι γιατροί!

Πορτοκαλάδα και θα βρείτε την σωτηρία σας!

8. Παράλληλα µε τη διατροφή, υπάρχουν άλλα µέτρα που µπορούν να βοηθήσουν;

Σηµαντική θεωρείται η ένταξη της σωµατικής άσκησης στην καθηµερινότητά µας. Η ήπια αεροβική άσκηση (περπάτηµα, τρέξιµο, κολύµπι), έχει θεαµατικά αποτελέσµατα, όσον αφορά στην οµαλή κινητικότητα του εντέρου. Αντίθετα, η αναερόβια άσκηση (όπως η άρση βαρών) δεν προσφέρει στην αντιµετώπισή της. Ακόµα, σηµαντική είναι η προσπάθεια για αφόδευση, αµέσως µε την εµφάνιση της επιθυµίας και όχι µόνο όταν η ανάγκη γίνει επιτακτική. Ο φόβος µετάδοσης µολυσµατικού νοσήµατος από κοινόχρηστες τουαλέτες είναι αδικαιολόγητος.

9. Υπάρχουν και παράλληλα οφέλη από την κατανάλωση φυτικών ινών;

Εκτός από την πρόληψη και την αντιµετώπιση της δυσκοιλιότητας, η πλούσια σε φυτικές ίνες διατροφή οδηγεί σε µείωση της πιθανότητας εµφάνισης πολυπόδων και καρκίνου του παχέος εντέρου. Επίσης, µειώνει την πιθανότητα εµφάνισης µιας σειράς µεταβολικών νοσηµάτων, όπως ο σακχαρώδης διαβήτης και η λιπώδης διήθηση του ήπατος.

10. Υπάρχουν κίνδυνοι από την υπερβολική κατανάλωση φυτικών ινών;

Οι κίνδυνοι είναι ελάχιστοι. Άτοµα τα οποία λαµβάνουν αντιπηκτική αγωγή για καρδιολογικά νοσήµατα ή νοσήµατα των αγγείων, πρέπει να καταναλώνουν φυτικές ίνες µε µέτρο, καθώς η υπερβολική κατανάλωση µπορεί να οδηγήσει σε µειωµένη αποτελεσµατικότητα της αντιπηκτικής αγωγής. Επίσης, άτοµα που έχουν πρόσφατα υποβληθεί σε χειρουργική επέµβαση στην κοιλιακή χώρα, πρέπει να καταναλώνουν φυτικές ίνες, έπειτα από συνεννόηση µε το γιατρό τους.

11. Υπάρχουν και νοσήµατα που ευθύνονται για τη δυσκοιλιότητα;

Υπάρχουν παθήσεις του παχέος εντέρου (π.χ. πολύποδες), αλλά και συστηµατικά (διαβήτης, νόσος Πάρκινσον, υποθυρεοειδισµός, πολλαπλή σκλήρυνση κ.ά.) που µπορούν να προκαλέσουν δυσκοιλιότητα. Καθένας πάνω από τα 50 και καθένας που παρουσιάζει πρόσφατη έναρξη δυσκοιλιότητας, ανεξαρτήτως ηλικίας, µε οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του παχέος εντέρου, θα πρέπει να υποβάλλεται αµέσως σε έλεγχο.
Τέλος, δυσκοιλιότητα προκαλούν ορισµένα φάρµακα (αντιδιαρροϊκά, καρδιολογικά, αγχολυτικά, αντικαταθλιπτικά).

Πώς να καταπολεμήσετε τη δυσκοιλιότητα

Μερικές φορές μια ασθένεια, η φαρμακολογική αγωγή για την καταπολέμηση μιας πάθησης ή ακόμα οι λανθασμένες διατροφικέςσυνήθειες μπορούν να οδηγήσουν στηνδυσκοιλιότητα. Η σταδιακή αύξηση των υγρών και των φυτικών ινών στην καθημερινή σαςδιατροφή μπορούν να συμβάλλουν δραστικά στην καταπολέμηση τηςδυσκοιλιότητας.   8 Απλοί κανόνες για την καταπολέμηση της δυσκοιλιότητας: 1. Να πίνετε πολλά υγρά μέσα στη μέρα σας. 8-10 ποτήρια υγρών, κατά προτίμηση νερού είναι απαραίτητα για την ομαλότερη κινητικότητα του εντέρου. 2. Να προτιμάτε δημητριακά με υψηλή περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες, όπως οι νυμφάδες βρώμης (ολ μπραν, μπραν φλειξ). 3. Να προτιμάτε ψωμί, ρύζι, μακαρόνια, κράκερς και μπισκότα ολικής αλέσεως. 4. Να τρώτε τα φρούτα και τα λαχανικά με τη φλούδα τους αφού πρώτα τα πλύνετε καλά. 5. Να τρώτε σαλάτα μαζί με το μεσημεριανό και το βραδινό σας γεύμα. 6. Να καταναλώνετε όσπρια όπως φασόλια ξερά, φακές, ρεβίθια και κουκιά γιατί είναι πλούσια σε φυτικές ίνες. 7. Να κινήστε μέσα στη μέρα σας. Είκοσι λεπτά  μέτριο περπάτημα  με σταθερό βήμα τρεις με τέσσερις φορές την εβδομάδα μπορούν να συμβάλλουν σημαντικά στην αύξηση της κινητικότητας του εντέρου και κατά συνέπεια στην καταπολέμηση της δυσκοιλιότητας. 8. Δύο δαμάσκηνα ή δύο ακτινίδια μαζί με ένα ποτήρι ημίπαχο ή άπαχο γάλα για πρωινό συμβάλλουν στην καλύτερη εκκένωση του εντέρου.

• Ευχαριστούµε για τη βοήθεια στη σύνταξη του παρόντος άρθρου, τον γαστρεντερολόγο- ηπατολόγο, Διδάκτορα της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστηµίου Αθηνών, κ. Αναστάσιο Ρούσσο.lifepositive.gr