Αζωοσπερμία:Τι είναι πραγματικά και πού οφείλεται

Η αζωοσπερμία ορίζεται ως η απουσία ζωντανών σπερματοζωαρίων στο φρέσκο δείγμα. Είναι ένα φαινόμενο που πλήττει περίπου το 1% ων ανδρών στο γενικό πληθυσμό και μπορεί να είναι παροδικό ή μόνιμο. Μελέτες έχουν δείξει ότι αρκεί ένα διήμερο επεισόδιο πυρετικής κίνησης άνω των 38C για να καταστηθεί ένας  γόνιμος άνδρας παροδικά αζωοσπερμικός. Για τον λόγο αυτό κανείς δεν μπορεί να καταδικάσει έναν άνδρα ως αζωοσπερμικό αν δε δει τουλάχιστον δύο διαφορετικά δείγματα σπέρματος με τουλάχιστον δύο μήνες χρονική διαφορά μεταξύ τους.

Τι είναι όμως πραγματικά η αζωοσπερμία και πού οφείλεται?

Η αζωοσπερμία διακρίνεται σε αποφρακτικού και μη αποφρακτικού τύπου. Στην αποφρακτικής αιτιολογίας ο άνδρας ουσιαστικά παράγει υγιή σπερματοζωάρια αλλά το "μονοπάτι" για αυτά προς το εξωτερικό περιβάλλον είναι κλειστό. Η απόφραξη αυτή μπορεί να είναι συγγενούς αιτιολογίας ή φλεγμονώδους (μικροβιακής) αιτιολογίας. Ο ασθενής δηλαδή είτε γεννήθηκε με αποφραγμένους τους εκφορητικούς πόρους του είτε οδηγήθηκε στην απόφραξη τους από λοιμώξεις και μικρόβια (όπως η ορχεοεπιδιδυμίτιδα, η προστατίτιδα και οι καθέξιν κυστίτιδες). Οι λοιμώξεις αυτές είναι κατά το ήμισυ ασυμπτωματικές και ο ασθενής συνήθως ακούει "εμβρόντητος" να τού εξηγεί ο ειδικός ότι το πρόβλημά του οφείλεται σε προηγηθείσα έκθεση του σε σεξουλικώς μεταδιδόμενα μικρόβια ( χλαμύδια, κολοβακτηρίδια κ.α).

Υπάρχουν επίσης περιπτώσεις ασθενών οι οποίες καταχρηστικά ανήκουν σε αυτή την κατηγορία και στις οποίες οι όρχεις παράγουν κανονικό σπέρμα , το μονοπάτι γι αυτό είναι ελεύθερο αλλά αυτό οδηγείται στην ουροδόχο κύστη αντί για το εξωτερικό περιβάλλον . Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται παλίνδρομη εκσπερμάτιση και εμφανίζεται σε χρόνιους διαβητικούς ή σε νευροπάθειες περιφερικής αιτιολογίας.

Στην αζωοσπερμία μη αποφρακτικού τύπου οι όρχεις του ασθενούς είναι ουσιαστικά αυτοί που δυσλειτουργούν είτε λόγω ελαττωματικής ανατομίας ( π.χ Sertoli syndrome) είτε λόγω έκθεσής τους σε τοξικό περιβάλλον ή σε υψηλή θερμοκρασία , όπως συμβαίνει σε ιστορικό κρυψορχίας, χρόνια αμφοτερόπλευρη κιρσοκήλη, χρήση χημικών  κ.α. Στην πραγματικότητα οι όρχεις ενός βρέφους περιέχουν αρκετά αρχέγονα κύτταρα τα οποία είναι υπεύθυνα για τη μελλοντική σπερματογένεση και τα οποία είναι ιδιαίτερα ευάλωτα σε υψηλές θερμοκρασίες. Όταν λοιπόν ένα άρρεν βρέφος παρουσιάζει κρυψορχία, οι όρχεις του ουσιαστικά εγκλωβίζονται μέσα στην κοιλιακή χώρα η οποία κατά κανόνα παρουσιάζει υψηλότερη θερμοκρασία από το όσχεο ( κατα 0,2-,03 C) και κατ αυτό τον τρόπο σταδιακά καταστρέφονται. Οι σύγχρονες μελέτες για το λόγο αυτό επιβάλλουν την έγκαιρη χειρουργική αντιμετώπιση της πάθησης πριν από τα δύο έτη προκειμένου να διαφυλάξει κανείς την έγκαιρη ανατομική ακεραιότητα των αρχέγονων κυττάρων.

Παρόμοιος μηχανισμός διαταραχής της σπερματογένεσης περιγράφεται και για τις περιπτώσεις κιρσοκήλης όπου λόγω της διάτασης των σπερματικών φλεβών, το αίμα στους όρχεις λιμνάζει, η θερμοκρασία ανεβαίνει στην περιοχή και οι παραγόμενες από τον όρχι τοξίνες συσσωρεύονται με αποτέλεσμα οι όρχεις να φθείρονται σταδιακά. Και σε αυτή την περίπτωση η έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση μπορούν να αποτρέψουν την αζωοσπερμία στην αναπαραγωγική ηλικία καθώς ακόμα και την καταφυγή σε οποιαδήποτε μέθοδο υποβοηθούμενης αναπαραγωγής.

Στις περιπτώσεις μη αποφρακτικής αζωοσπερμίας συγκαταλέγονται και οι περιπτώσεις εκείνες  υπογοναδικής ανεπάρκειας όπου η υπόφυση, ο αδένας που είναι υπεύθυνος για τη διέγερση της σπερματογένεσης, δυσλειτουργεί σημαντικά (όπως για παράδειγμα στις περιπτώσεις μεταγγιζόμενων ατόμων με μεσογειακή αναιμία). Οι ασθενείς αυτοί ωφελούνται σημαντικά από φαρμακευτική αγωγή (γοναδοτροπίνες) η οποία «ξυπνά» τον όρχι και τον εξαναγκάζει να παράγει ακόμα και φυσιολογικές συγκεντρώσεις σπερματοζωαρίων.

Τι κάνουμε όμως τελικά στις υπόλοιπες περιπτώσεις όπου τελικά η αζωοσπερμία εγκαθίσταται?

Πάνω από όλα διενεργούμε έναν ενδελεχή έλεγχο προκειμένου να αναδειχθεί ο τύπος της πάθησης. Οφείλει ο θεράπων ιατρός να υποβάλλει τον ασθενή σε ορμονικούς ελέγχους, λεπτομερή υπερηχογραφικό έλεγχο  οσχέου ( triplex οσχέου), μοριακή ανίχνευση κυστικής ίνωσης, καλλιέργεια σπέρματος και καρυότυπο στις περιπτώσεις που υποψιάζεται αζωοσπερμία μη αποφρακτικού τύπου (συνυπάρχουν χρωμοσωμικές ανωμαλίες στ 10-15% των περιπτώσεων.
Σε θεραπευτικό επίπεδο έχει τεράστια σημασία η επιλογή της κατάλληλης μεθόδου για την ανεύρεση των σπερματοζωαρίων. Δύο είναι οι κυρίαρχες μέθοδοι, η παρακέντηση επιδιδυμίδας (PESA) και η ανοικτή βιοψία όρχεος. Εφόσον ο κλινικός ιατρός υποψιάζεται αζωοσπερμία αποφρακτικού τυπου οφείλει να διενεργήσει παρακέντηση επιδιυμίδας διότι ανοικτή βιοψία όρχεος θα δώσει ανώριμα και πιθανόν με χρωμοσωμικές ανωμαλίες σπερματοζωάρια. Είναι παρά πολλά τα παραδείγματα αποφρακτικής αζωοσπερμίας που έχω υπόψιν μου στα οποία επανειλημμένα και λανθασμένα διενεργήθηκε βιοψία όρχεος  και τα οποία οδηγήθηκαν σε αρνητικά αποτελέσματα μέχρι την εφαρμογή τελικά της σωστής μεθόδου που είναι η παρακέντηση επιδιδυμίδας. Όταν λοιπόν επιλέγεται η σωστή τεχνική  οι μελέτες δείχνουν ότι τα ποσοστά επιτυχίας της εξωσωματικής και γέννησης υγιούς παιδιού φτάνουν στα ανώτερα επίπεδα. Στις περιπτώσεις δε όπου έχουμε να αντιμετωπίσουμε μία μη αποφρακτική αζωοσπερμία διενεργείται η ανοικτή βιοψία όρχεος με περίπου 50% ποσοστό ανεύρεσης υγιών σπερματοζωαρίων. Τα ποσοστά γονιμοποίησης των ωαρίων και απόκτησης υγιούς παιδου είναι ασφαλώς χαμηλότερα απο την αποφρακτική αλλά παραμένουν εξαιρετικά ικανοποιητικά ( 20-30%) .

Κλείνοντας, Αυτό που επιχειρείται να τονιστεί με το συγκεκριμένο άρθρο είναι ότι η αζωοσπερμία δεν αποτελεί αδιέξοδο ούτε για τον ειδικό ιατρό ούτε για τον ασθενή. Χρειάζεται απλά έμπειρη, λεπτομερή και εμπεριστατωμένη προσέγγιση η οποία μπορεί να οδηγήσει στη γέννηση υγιούς παιδιού με πολύ μεγάλη συχνότητα.health4you.gr