Τι μας λένε τα όνειρα των παιδιών

Τα παιδιά αρχίζουν πολύ από πολύ νωρίς να ονειρεύονται. Ήδη το νεογέννητο έχει πολύ δραστήρια ονειρική ζωή. Αυτό είναι κάτι που μπορείτε να διαπιστώσετε, παρατηρώντας το μωρό σας όταν κοιμάται. Όταν, για παράδειγμα, πιπιλίζει, βλέπει ένα πολύ όμορφο όνειρο. Μπορεί να βλέπει ότι τρώει, κάτι που είναι εξαιρετικά απολαυστικό για ένα μωρό που ακόμα θηλάζει. Μπορεί ακόμα να βγάζει μικρές φωνούλες, να χαμογελά ή, αν είναι λίγο μεγαλύτερο, να λέει και λεξούλες.

Οι φάσεις του ονείρου

Στα παιδιά, όπως ακριβώς και στους μεγάλους, εναλλάσσονται δύο διαφορετικές φάσεις ύπνου:

α) Η φάση REM (από το αγγλικό «rapid eye movement», δηλαδή γρήγορη κίνηση των ματιών), στη διάρκεια της οποίας τα παιδιά βλέπουν όνειρα.

β) Η φάση του ύπνου χωρίς όνειρα, στη διάρκεια της οποίας ο εγκέφαλος των παιδιών δεν φαντάζεται εικόνες.

Στη διάρκεια των 10 ωρών του ύπνου ενός μωρού, η φάση REM παρατηρείται από τις 11.00 έως τα μεσάνυχτα, γύρω στη 1.00, στις 3.00 και ακόμα μετά τις 4.00 και έως τις 6.00 το πρωί.

Τα παιδιά ονειρεύονται αυτά που αγαπούν

Όταν ονειρεύονται τα παιδιά, φαντασιώνονται ότι έχουν όλα όσα αγαπούν πιο πολύ. Κλείνουν τα μάτια, κουλουριάζονται σ’ εκείνη την κρυφή γωνιά του εαυτού τους, που οι ψυχολόγοι ονομάζουν «ψυχισμό», και ξαφνικά γίνονται ξένα. Στον ύπνο τους συμβαίνουν τα πάντα. Βόλτες στον ζωολογικό κήπο παρέα με συναρπαστικά ζώα, όπως λιοντάρια, πουλιά, άλογα, περάσματα από παραμύθια και ιστορίες με νεράιδες... Το ξύπνημα θεωρείται μια μικρή λεπτομέρεια, γιατί, ακόμη και με τα μάτια ανοιχτά, όλα δείχνουν σαν από θαύμα αληθινά. Μέχρι τα 6 του χρόνια το παιδί, παρότι παριστάνει ότι ξέρει «πως τα όνειρα είναι πράγματα που βλέπουμε τη νύχτα όταν κοιμόμαστε», ουσιαστικά δεν καταφέρνει να κάνει σαφώς τη διάκριση ανάμεσα στη νυχτερινή φαντασία και την πραγματικότητα. Αν έχει ονειρευτεί ένα συγκεκριμένο παιχνιδάκι, μόλις ξυπνήσει το αναζητά στα πράγματά του, κι αν δεν το έχει, το ζητά από τη μαμά του. Κι αυτό όχι επειδή ζητάει έμμεσα να του το αγοράσουν. Η φαντασία του παιδιού μπορεί να το κάνει ευάλωτο με τα τόσο ζωντανά όνειρα. Επειδή η γραμμή μεταξύ της πραγματικότητας και της φαντασίας δεν είναι ξεκάθαρη, αυτά τα όνειρα του φαίνονται πολύ αληθινά. Όταν ένα παιδί διηγείται κάτι, ανακατεύει ασυνείδητα την αλήθεια, τη φαντασία και το όνειρο. Τα όνειρά του είναι συνήθως ζωντανά, παραστατικά, και γι’ αυτό είναι πολύ γοητευτικά. Οι ειδικοί, ωστόσο, υποστηρίζουν ότι τα όνειρα είναι το ίδιο σημαντικά για την ψυχοσωματική ανάπτυξη ενός παιδιού, όσο και το παιχνίδι. Όπως στο παιχνίδι, τα παιδιά προσπαθούν να κατανοήσουν τον κόσμο γύρω τους μέσα από ρόλους που έχουν υιοθετήσει, το ίδιο -θα μπορούσαμε να πούμε- ισχύει και για τα όνειρα. Σε ένα συμβολικό επίπεδο, το παιδί έρχεται σε επαφή με ένα πρόβλημα, το επεξεργάζεται και το τακτοποιεί μέσα στο νου του. Τα παιδικά όνειρα είναι περισσότερο για τα παιδιά μια διαδικασία αναγνώρισης και κατανόησης του κόσμου μέσα στον οποίο βρίσκονται.

Εφιάλτης ήταν και πέρασε

Δυστυχώς, καμιά φορά τα όνειρα των μικρών έχουν πρωταγωνιστές τέρατα, επικίνδυνες περιπέτειες και απομάκρυνση από τα αγαπημένα του πρόσωπα. Τισημαίνουν αυτοί οι εφιάλτες και πως μπορούμε να το βοηθήσουμε;

Συνήθως πίσω από το ονειρικό σύμβολο του τέρατος, της μάγισσας ή του επιθετικού ζώου κρύβονται συχνά τα άτομα με τα οποία το παιδί ζει εντάσεις στην πραγματική ζωή ή φοβάται. Ένας συμμαθητής που καθημερινά το πειράζει, η δασκάλα που το μάλωσε, η μαμά ή ο μπαμπάς που του αρνήθηκαν ένα παιχνίδι. Συχνά οι διαστάσεις των προσώπων ή των αντικειμένων γιγαντώνονται, επιβεβαιώνοντας τη σημασία ή την ισχύ που έχει η παρουσία τους στον ψυχισμό του. Για παράδειγμα: Το αδερφάκι που πρόκειται να γεννηθεί και που απειλεί το βασίλειό του, το βλέπει -στα όνειρά του- τεράστιο μέσα στο σώμα της μαμάς, ενώ το ίδιο το παιδί βλέπει τον εαυτό του πολύ μικρό, που συνθλίβεται από αυτές τις δύο κυρίαρχες υπάρξεις. Το μεγάλο μυστήριο του σχολείου γίνεται συχνά ένα επαναλαμβανόμενο όνειρο του παιδιού όταν φτάνει στο κατώφλι του Δημοτικού και απεικονίζεται σαν ένας τεράστιος πύργος με σκούρα και απειλητικά παράθυρα. Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι τα εφιαλτικά όνειρα είναι πολλά όταν το παιδί είναι αγχωμένο, ανήσυχο ή νιώθει ανασφαλές. Οι εφιάλτες είναι πιο συχνοί σε παιδιά που αποχωρίζονται τη μητέρα τους. Συνήθως ο πιο συχνός εφιάλτης που βλέπει ένα παιδί είναι ότι κάποιος «κακός» το παίρνει μακριά από τη μαμά του. Αν αυτά τα «κακά» όνειρα επιμένουν, αφιερώστε λίγο από το χρόνο σας για να δείτε αν υπάρχει κάποια πηγή ανησυχίας. Κάτι που βίωσε ή που υπάρχει στο περιβάλλον του μπορεί να το κάνουν να μην είναι σε θέση να αντιμετωπίσει τις απαιτήσεις της καθημερινότητας. Θυμηθείτε, επίσης, ότι ένα κακό όνειρο συνηθίζεται να έχει ως αιτία κάποιο περιστατικό που συνέβη τις τελευταίες 24 ώρες, οπότε, αν το παιδί σας δει έναν εφιάλτη, ίσως αξίζει να εξερευνήσετε μαζί τι συνέβη την προηγούμενη ημέρα. Μπορεί και να ανταποκρίνεται σε μια οικογενειακή αναστάτωση ή σε τρομακτικές εικόνες που έχει δει στην τηλεόραση ή κάπου αλλού. Ή απλά, επειδή ωριμάζει, ίσως να είναι σε εγρήγορση απέναντι στους κινδύνους γύρω του, αλλά όχι να είναι τόσο ώριμο για να χειριστεί τους φόβους του μιλώντας γι’ αυτούς.

Πώς θα εξασφαλίσετε στο παιδί «όνειρα γλυκά»

Σχεδιάστε ήρεμες βραδινές δραστηριότητες. Μη του διαβάζετε βιβλία με τρομακτικές εικόνες και μην του επιτρέπετε να βλέπει τρομακτικές ταινίες στην τηλεόραση πριν πάει για ύπνο.

Αφήστε ένα φως ανοιχτό και την πόρτα της κρεβατοκάμαρας, αν το θέλει το παιδί.

Αν το παιδί σας ξυπνήσει κλαίγοντας, κατανοήστε τους φόβους του. Μια ζεστή αγκαλιά γεμάτη θαλπωρή είναι ό,τι έχει περισσότερη ανάγκη εκείνη τη στιγμή. Αφήστε το να μιλήσει λίγο για το όνειρό του, αν θέλει, αλλά μην το πιέσετε γι' αυτό αν δεν το θέλει το ίδιο. Μείνετε δίπλα του μέχρι να ηρεμήσει.

Αν το παιδί δεν ησυχάζει, μιλήστε του για κάτι ευχάριστο που το περιμένει πώς και πώς, όπως ένα παιδικό πάρτι ή μια επίσκεψη στο ζωολογικό κήπο με φίλους, οτιδήποτε που θα τραβήξει την προσοχή του μακριά από το άσχημο όνειρο.

Είναι προτιμότερο να μείνετε εσείς στο δωμάτιο του παιδιού σας, παρά να το φωνάξετε να έρθει στο δικό σας. Αφήνοντας το παιδί σας να ανακτήσει την ψυχραιμία του στο δικό του δωμάτιο, το βοηθάτε να δει ότι ο χώρος του είναι τελικά ασφαλής.

Νινέττα Φαφούτη
Με τη συνεργασία της Βάσως Μακαρώνη (ψυχολόγος - παιιδοψυχολόγος).imommy.gr