Μέρκελ;Δεν είναι δίκαιο, δεν πρόκειται να διαπράξω αυτοκτονία» δήλωσε με δάκρυα στα μάτια η πιο ισχυρή ηγέτις της Ευρώπης.

Προς έκπληξη όλων στο δωμάτιο η Αγκελα Μέρκελ άρχισε να κλαίει. «Δεν είναι δίκαιο, δεν πρόκειται να διαπράξω αυτοκτονία» δήλωσε με δάκρυα στα μάτια η πιο ισχυρή ηγέτις της Ευρώπης.

Η εικόνα εκείνο το βράδυ του Νοεμβρίου του 2011 ήταν σοκαριστική για όσους βίωσαν την «έκρηξη» αυτή της Μέρκελ στο θέρετρο των Καννών και ιδιαίτερα για τον τότε Γάλλο πρόεδρο Νικολά Σαρκοζί και τον Αμερικανό πρόεδρο Μπαράκ Ομπάμα, που είχαν προκαλέσει την οργή της.

Ο ένας καθόταν δίπλα της, ο Γάλλος πρόεδρος Νικολά Σαρκοζί, και στην άλλη άκρη του τραπεζιού, ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Μπαράκ Ομπάμα. Ήταν το χειρότερο σημείο σε μία «βάναυση» νύχτα γεμάτη αλληλοκατηγορίες.

Ηταν η βραδιά που πολλοί από τους συμμετέχοντες θα θυμούνται για πάντα ως το ναδίρ της τριετούς κρίσης στην ευρωζώνη, η οποία ωστόσο γεννούσε ελπίδες στον Νικολά Σαρκοζί ότι λόγω της ηγετικής του θέσης στη Σύνοδο G20 θα καθιερωνόταν στην παγκόσμια σκηνή στον δρόμο προς την επανεκλογή. Αντιθέτως, τα πάντα κατέρρεαν.

Η Ελλάδα κατέρρεε πολιτικά και η Ιταλία βρισκόταν ένα βήμα πριν από τον αποκλεισμό της από τις αγορές. Η Γερμανία αρνούνταν να αυξήσει τις συνεισφορές για το «τείχος προστασίας» της ευρωζώνης, καθώς αυτές θα έπρεπε να ενισχυθούν δραματικά ώστε να αποφευχθούν οι επιθέσεις από επενδυτές που βρίσκονταν σε πανικό.

«Ηταν το σημείο όπου η ευρωζώνη όπως την γνωρίζαμε θα εκρήγνυτο» δήλωσε μέλος της γαλλικής αντιπροσωπείας στις Κάννες. «Επικρατούσε το συναίσθημα ότι με μία ενδεχόμενη μετάδοση βρισκόμασταν στο χείλος της έκρηξης».

Ωστόσο, μέσα σε ένα χρόνο, όπως αναφέρουν οι Financial Times, η κρίση ξεπεράστηκε, αν και οι μήνες που προηγήθηκαν, θα μείνουν στην ιστορία ως οι μήνες που άλλαξαν για πάντα το ευρωπαϊκό σχέδιο. Οι αυστηροί δημοσιονομικοί κανόνες έγιναν απαράβατοι και οι αρχές των χωρών – μελών στερήθηκαν την επιτήρηση των τραπεζών τους .

Οι Financial Times επιχείρησαν τους περασμένους έξι μήνες, μέσω συνεντεύξεων με πρόσωπα - «κλειδιά», από γραφειοκράτες μέχρι πρωθυπουργούς, να ρίξουν φως στο παρασκήνιο που οδήγησε στη δημιουργία της νέας ευρωζώνης.

Αρχικά, η εφημερίδα κάνει αναφορά στο σκεπτικό της απόφασης του τότε πρωθυπουργού της Ελλάδας για δημοψήφισμα επί του προγράμματος διάσωσης.

Σύμφωνα με το δημοσίευμα, ο κ. Παπανδρέου εκτιμούσε πως η πίεση του δημοψηφίσματος θα υποχρέωνε πολιτικούς αντιπάλους και αμφισβητίες να πάρουν θέση και να ταχθούν υπέρ της διάσωσης ως μοναδική σανίδα σωτηρίας για τη χώρα.

«Ολοι έλεγαν ότι στην κυβέρνηση είναι προδότες. Συνειδητοποίησα ότι η κατάσταση ξέφευγε από τον έλεγχο» είχε δηλώσει ο κ. Παπανδρέου στους ευρωπαίους ομολόγους του.

Σημειώνεται ότι ο τότε Έλληνας πρωθυπουργός δεν είχε συμβουλευθεί παρά έναν στενό κύκλο συνεργατών, με αποτέλεσμα να προκληθεί έκπληξη από την ανακοίνωσή του ακόμα και στους κόλπους του ΠΑΣΟΚ, συμπεριλαμβανομένου και του τότε υπουργού Οικονομικών Ευάγγελου Βενιζέλου.

Σύμφωνα με τον κ. Βενιζέλο, ο Γιώργος Παπανδρέου στην τελευταία μεταξύ τους συνάντηση είχε αναφερθεί μόνο σε ενδεχόμενο ψήφου εμπιστοσύνης. Ένας άλλος υπουργός τον οποίο επικαλείται ο συντάκτης, σχολιάζει ότι η πρώτη σκέψη του όταν ανακοινώθηκε η πρόθεση για δημοψήφισμα ήταν ότι ήλπιζε ο πρωθυπουργός «να το έχει πει στη Μέρκελ».

Αναφέρεται επίσης ότι κάποιοι Ευρωπαίοι ηγέτες δε θυμούνται να είχαν πρότερη ενημέρωση από τον έλληνα πρωθυπουργό, ενώ άλλοι λένε πως δεν το είχαν εκλάβει ως σοβαρό ενδεχόμενο. Πολλές πηγές πάντως κάνουν λόγο για έναν εξοργισμένο Σαρκοζί στο άκουσμα της πρόθεσης Παπανδρέου.

Η αρχική σκέψη του Γάλλου προέδρου ήταν να πει στον Γιώργο Παπανδρέου να αποσύρει την πρόθεσή του, ωστόσο κατόπιν συζήτησης με συμβούλους του που είπαν ότι η ακύρωση του δημοψηφίσματος θα ήταν ενάντια στην γκωλική παράδοση, αποφάσισε να αποδεχθεί τη διενέργεια δημοψηφίσματος όχι όμως με διακύβευμα το μνημόνιο, αλλά την παραμονή της Ελλάδας στην ευρωζώνη.

Στην στρατηγική αυτή συμφώνησε και η Άγκελα Μέρκελ, η οποία άκουγε από συνεργάτες της όπως τον υπουργό Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε ότι ίσως θα ήταν καλύτερα για την ευρωζώνη αν η Ελλάδα αποχωρούσε, πόσω μάλλον οικειοθελώς μέσω ενός δημοψηφίσματος.

Την ημέρα της συνάντησης με τον Παπανδρέου στις Κάννες, στο περιθώριο της συνόδου του G20, ο Νικολά Σαρκοζί κάλεσε την Άγκελα Μέρκελ, τον Ζαν Κλοντ Γιούνκερ, την Κριστίν Λαγκάρντ, τον Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο και τον Χέρμαν Βαν Ρομπάι και τους μοίρασε ένα έγγραφο με έξι σημεία, το οποίο κατέληγε στην πρόταση για δημοψήφισμα υπέρ ή κατά της παραμονής της Ελλάδας στο ευρώ. «Η ιδέα ήταν να στριμωχτεί ο Παπανδρέου στη γωνία», αναφέρει χαρακτηριστικά αξιωματούχος που ήταν παρών.

Το πνεύμα των έντονων παρατηρήσεων προς τον Έλληνα πρωθυπουργό από τον Νικολά Σαρκοζί ήταν ότι είχε «προδώσει» τους εταίρους του που είχαν στηρίξει την Ελλάδα. Ο συντάκτης αναφέρει πως ενώ ο κ. Παπανδρέου αργότερα είπε πως η καγκελάριος Μέρκελ ήταν στο πλευρό του, παρόντες στην αίθουσα λένε ότι η Γερμανίδα ηγέτης, όπως και οι υπόλοιποι ηγέτες, ελάχιστα αντέδρασαν σε όλα έλεγε ο Γάλλος πρόεδρος.

Ένας αξιωματούχος θυμάται ότι αυτό που αντιμετώπισαν οι κκ. Παπανδρέου και Βενιζέλος ήταν ένας «πλήρης Σαρκοζί», ένας «ψυχολογικός πόλεμος» όπως έχει γράψει ο παρευρεθείς στη συνάντηση πρώην υπουργός Οικονομικών της Γαλλίας Μπαρουάν. Σχολιάζεται ότι κάποιοι από τους παρευρισκόμενους ένιωσαν άβολα βλέποντας τη συμπεριφορά απέναντι σε έναν εκλεγμένο ηγέτη.

Ο αρθογράφος περιγράφει επίσης πώς ο Γιώργος Παπανδρέου εξεπλάγη από τη σφοδρότητα της επίθεσης Σαρκοζί, με τον Ευάγγελο Βενιζέλο να χαρακτηρίζει «επιθετική» και «όχι ευγενική» τη θέση του Γάλλου ηγέτη. Αναφέρεται πως ο κ. Παπανδρέου έδειχνε ορατά κουρασμένος και ότι τη διαπραγμάτευση από ένα σημείο και μετά ανέλαβε ο κ. Βενιζέλος – «που πάντα εποφθαλμιούσε την πρωθυπουργία» – εκμεταλλευόμενος τις αλλαγές στις περιστάσεις, σημάδι της ξαφνικής διαπίστωσης ότι ο τότε πρωθυπουργός ήταν «εξαντλημένη πολιτική δύναμη».

Το δημοσίευμα αναφέρει πως πριν τη συνάντηση με τον Παπανδρέου, ο πρόεδρος της Κομισιόν Ζοσέ Μανουέλ Μπαρόζο είχε επικοινωνήσει με τον τότε ηγέτη της αντιπολίτευσης Αντώνη Σαμαρά, γνωρίζοντας πως εκείνος ήθελε να αποφύγει το δημοψήφισμα. Εκεί ο κ. Σαμαράς είπε στον κ. Μπαρόζο ότι ήταν πια διατεθειμένος να συμμετάσχει σε κυβέρνηση εθνικής ενότητας με το ΠΑΣΟΚ, «κάτι που απέφευγε επί μήνες ελπίζοντας ότι θα μπορούσε να εξασφαλίσει ο ίδιος την πρωθυπουργία».

Ο κ. Μπαρόζο δεν είπε στους Σαρκοζί και Μέρκελ για αυτή τη συνομιλία, αλλά ήταν εκείνος που πρότεινε το όνομα του Λουκά Παπαδήμου ως πιθανού ηγέτη μίας τεχνοκρατικής κυβέρνησης.

Κλείνοντας τη συνάντηση, ο κ. Σαρκοζί είπε στον κ. Παπανδρέου να επιστρέψει στην Αθήνα και να «λάβει μία απόφαση», ενώ ο κ. Μπαρόζο έπιασε τον κ. Βενιζέλο και του είπε ότι έπρεπε να «σκοτώσει» το δημοψήφισμα. Ο τότε υπουργός Οικονομικών συμφώνησε άμεσα, σύμφωνα με το δημοσίευμα. Στο δρόμο προς το αεροδρόμιο, όπως αναφέρεται, προς απορία του κ. Βενιζέλου ο Γιώργος Παπανδρέου του είπε ότι «τα πράγματα δεν είχαν πάει όσο άσχημα φοβόταν».

Με τον Γιώργο Παπανδρέου στο αεροπλάνο της επιστροφής να κοιμάται, ο Ευάγγελος Βενιζέλος έδωσε εντολή να συνταχθεί μία δήλωση για να διανεμηθεί με την προσγείωση. Η δήλωση αναφερόταν στην «ιστορική κατάκτηση» της ελληνικής συμμετοχής στην ευρωζώνη και στην ουσία αποκήρυττε το δημοψήφισμα. «Το δημοψήφισμα του κ. Παπανδρέου ήταν νεκρό. Το ίδιο και η πρωθυπουργία του», σχολιάζει ο συντάκτης.kathimerini.gr