Δερματίτιδα: Συχνή δερματολογική πάθηση

Η δερματίτιδα ή αλλιώς έκζεμα, είναι από τις συχνότερες δερματολογικές παθήσεις και αποτελεί μία φλεγμονώδη αντίδραση του δέρματος σε πλήθος ενδογενών και εξωγενών παραγόντων. Οι δερματίτιδες διακρίνονται ανάλογα με τη δράση ενδογενών ή εξωγενών παραγόντων σε εξωγενούς αιτολογίας (ερεθιστική εξ επαφής δερματίτιδα,  αλλεργική εξ’επαφής δερματίτιδα) και ενδογενούς αιτολογίας ( ατοπκή δερματίτιδα, σμηγματορροική δερματίτιδα, δυσιδρωσικό έκζεμα, νομισματοειδές έκζεμα).

Εξωγενούς αιτιολογίας

Ερεθιστική εξ επαφής δερματίτιδα

Η δερματίτιδα αυτή προκαλεί φλεγμονή στο δέρμα με την επίδραση παραγόντων που δρουν όχι αλλεργικά , αλλά ερεθιστικά σε αυτό, για μικρό ή μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Στις χρόνιες ερεθιστικές δερματίτιδες πιθανότατα επιδρούν περισσότεροι από ένας παράγοντες.

Παραδείγματα παραγόντων που μπορει να δρουν ερεθιστικά στο δέρμα είναι το νερό, απορρυπαντικα, (δερματίτιδα της νοικοκυράς), σαπούνια, καθαριστικά, αντισηπτικά, οικοδομικά υλικά, φυτικές ουσίες όπως ντομάτα, κρεμμύδι, έλαια, οξέα και πολλά άλλα.Τονίζεται ότι οι παραπάνω ουσίες μπορεί να προκαλέσουν δερματίτιδα σε κάθε δέρμα εάν εκτεθεί σε αυτές για ικανό χρονικό διάστημα.

Κλινικά στην οξεία φάση παρουσάζεται κνησμός, ερεθισμένο δέρμα με οίδημα και φυσαλίδες. Σε πιο σοβαρές δερματίτιδες μπορεί να υπάρχει πόνος και έντονη φλεγμονή με εξίδρωμα. (υγρό). Στην υποξεία φάση οι φυσαλίδες και το οίδημα υποχωρούν και σχηματίζονται βλατίδες,εφελκίδες (κρούστες) και απολέπιση.

Κατά τη χρόνια φάση, όπου ο ερεθιστικός παράγοντας δρα για μεγάλο χρονκό διάστημα, μεγαλύτερο των 2 μηνών, παρατηρείται πάχυνση του δέρματος με επίταση των φυσιολογικών πτυχών, ξηρότητα, κνησμός και υπερμελάχρωση.

Μεγάλη σημασία έχει η κατάσταση της εξωτερικής στιβάδας του δέρματος, της κεράτινης που δημιουργεί φραγμό, η καταστροφή του οποίου αφήνει απροστάτευτο το δέρμα στη δράση των χημικών ουσιών. Η απομάκρυνση της υπεύθυνης ουσίας από την επαφή με το δέρμα αποτελεί τη βάση της θεραπείας.

Στην πράξη όμως, αυτό μπορεί να είναι πολύ δύσκολο, κυρίως στις χρόνιες μορφές που επενεργούν πολλοί παράγοντες. Υποβοηθητικά τοπική αγωγή με κορτικοστεροειδή, μαλακτικά και κρέμες φραγμού, επιταχύνουν την ίαση και καταπραύνουν τη φλεγμονή.

Τα αντισταμινικά μπορεί να βοηθήσουν στην καταπολέμηση του κνησμού.

Αλλεργική εξ επαφής δερματίτιδα

Για την ανάπτυξη αλλεργικής εξ’επαφής δερματίτιδας απαιτείται ευαισθητοποίηση, δηλαδή να έρθει σε επαφή το δέρμα με το αντίστοιχο αλλεργιογόνο, χρονικό διάστημα ικανό ώστε να αναπτυχθεί η αλλεργία. Κατά το χρονικό διάστημα αυτό δεν παρουσιάζεται κλινική εκδήλωση, κατά την επανάληψη όμως της επαφής με το αλλεργιογόνο και αφού έχει αναπτυχθεί η αλλεργία, τότε εμφανίζεται το αλλεργικό έκζεμα.

Συνήθως η αλλεργία παραμένει ισόβια, ενώ υπάρχουν χιλιάδες γνωστα αλλεργιογόνα, που είναι συνήθως ουσίες του περβάλλοντος του ατόμου, με τα οποίες έρχεται σε συχνή επαφή (μέταλλα, φάρμακα, πλαστικά, αρώματα, συντηρητικά, βαφές, καλλυντικά κ.α).

Εννοείται ότι δεν είναι απαραίτητη η ευαισθητοποίηση όλων των ατόμων που έρχονται σε επαφή με ένα αλλεργιογόνο, αλλά μόνο ένα μικρό ποσοστό ατόμων, που καθορίζεται από γενετικούς παράγοντες, ευαισθητοποιείται.

Η κλινική εικόνα είναι ίδια με της ερεθιστικής εξ’επαφής δερματίτιδας, ωστόσο επειδή κινητοποιείται όλος ο ανοσιακός μηχανισμός , σε σοβαρές περιπτώσεις μπορεί να υπάρχουν συμπτώματα και από άλλα συστήματα (π.χ άσθμα). Η διάγνωση τίθεται με βάση το ιστορικό και την κλινική εικόνα, ενώ σημαντική βοήθεια στον καθορισμό του πθανού αλλεργιογόνου προσφέρουν τα patch-test.

Ουσιαστικά πρόκειται για μέθοδο που αυτοκόλλητα εμβαπτισμένα σε διαφορετικά αλλεργιογόνα τοποθετούνται για 48 ώρες στην πλάτη του ασθενούς και ανάλογα από την αντίδραση του δέρματος μετά την αφαίρεσή τους ( καμία, ερύθημα, οίδημα, φυσαλίδες, πομφόλυγα), συνάγονται συμπεράσματα για την πιθανή αλλεργία στη συγκεκριμένη ουσία.

Η θεραπεία , όπως και στην ερεθιστική δερματίτιδα, συνίσταται στην απομάκρυνση της υπεύθυνης ουσίας από την επαφή με το δέρμα και χρήση τοπικών κορτικοειδών και μαλακτικών για ανακούφιση των εξάρσεων.

Ενδογενούς αιτιολογίας

Ατοπική δερματίτιδα

Η ατοπική δερματίτιδα είναι μία κνησμώδης δερματοπάθεια με κληρονομούμενη προδιάθεση στο 70% των περιπτώσεων. Εκδηλώνεται στην παιδική και βρεφική ηλικία, όμως υποχωρεί στο 80% των περιπτώσεων με την ενηλικίωση.

Η κλινική εικόνα ποικίλλει ανάλογα με την ηλικία, στη βρεφική εντοπίζεται ως έκζεμα στις παρειές, ενώ στην παιδκή ηλικία στις καμπτικές επιφάνειες των άκρων (εσωτερικό αγκώνα και πίσω από τα γόνατα), τράχηλο, καρπούς, βλέφαρα.

Το δέρμα εμφανίζεται ξηρό, ευερέθιστο, ενώ δημιουργείται πάχυνση, απολέπιση και μελάχρωση, λόγω έντονου και σε ορσμένες περιπτώσεις βασανιστικού κνησμού.

Τα άτομα με ατοπική δερματίτιδα πάσχουν πιο συχνα από τροφικές αλλεργίες, άσθμα, ρινίτιδα, κνίδωση, ενώ είναι πιο ευαίσθητα σε λοιμώξεις από σταφυλόκοκκο και ιούς.

Από τα εργαστηριακά ευρήματα συνήθως είναι αυξημένη η ανοσοσφαιρίνη Ε (Ig Ε) αλλά η κλινική εικόνα μπορεί να είναι από πολύ ήπια έως πολύ βαριά.

Θεραπευτικά, η αποφυγή εκλυτικών παραγόντων όπως σκόνη, τρίχωμα ζώων, τροφών που προκαλούν δυσανεξία, αντισηπτικών και σαπουνιών που προκαλούν ξηρότητα, μάλλινων ρούχων που δρουν ερεθιστικά, είναι μέτρα που πρέπει να ακολουθούνται.

Ιδιαίτερα μεγάλης σημασίας επίσης είναι η χρήση μαλακτικών, ενυδατικών παραγόντων και ελαίων μπάνιου που προστατεύουν το δέρμα από την ξηρότητα και προσφέρουν ανακούφιση από τον κνησμό.

Στην οξεία φάση, αντιισταμινικά, αντιβιοτικά από του στόματος και τοπικά κορτικοειδή και αντιβιοτικές αλοιφές συνιστώνται. Μετά την οξεία φάση έχει ένδειξη η χρήση αλοιφών ανοσοτροποποιητικών (τακρόλιμους και πιμεκρόλιμους).

Τονίζεται και πάλι ότι η καθημερινή μαλακτική φροντίδα του δέρματος μειώνει τις εξάρσεις και είναι η βάση της φροντίδας στην ατοπική δερματίτιδα. Σε επίμονες μορφές, κυρίως στους ενήλικες έχει θεραπευτικά χρησιμοποιηθεί η φωτοχημεοθεραπεία (PUVA), και πιο σπάνια η συστηματική θεραπεία με κυκλοσπορίνη ή ιντερφερόνη.

Σμηγματορροικη δερματίτιδα

Η σμηγματορροική δερματίτιδα είναι πολύ συχνή πάθηση σε ενήλικες και βρέφη. Στα βρέφη παρουσιάζεται ως νινίδα του τριχωτού της κεφαλής, δηλαδή ερυθροκίτρινα λέπια που σχηματίζουν πλάκες ορισμένες φορές. Στους ενήλικες παρουσιάζεται με εντόπιση στο τριχωτό της κεφαλής ως άλλοτε άλλου βαθμού απολέπιση, (εκλαμβάνεται ως ξηροδερμία από τον ασθενή), ενώ συνηθισμένες θέσεις εντόπισης είναι τα φρύδια, οι πλαϊνές πλευρές της μύτης , η περιοχή του στέρνου και της μεσότητας της πλάτης.

Το εξάνθημα στις περιοχές αυτές παρουσιάζει ερυθρότητα, απολέπιση και είναι άκνησμο. Οι εξάρσεις της νόσου παρατηρούνται το χειμώνα και σε περιόδους στρες.

Η θεραπεία περιλαμβάνει ειδικά σαμπουάν για το τριχωτό της κεφαλής και αν χρειάζεται κερατολυτικές λοσιόν, ενώ για το δέρμα, κρεμες με αντιμυκητιασικό και κορτιζόνη θεραπεύουν τις εξάρσεις. Οι κρέμες τακρόλιμους και πιμεκρόλιμους ενδείκνυνται για την περοχή του προσώπου, αν και μπορεί να είναι ερεθιστικές.

Δυσιδρωσκό έκζεμα

Σε αυτού του είδους τη δερματίτιδα προσβάλλονται τα χέρια και (σπανιότερα ) τα πόδια συμμετρικά με έντονο κνησμό και φυσαλίδες, κυρίως στην πλάγια επιφάνεια των δακτύλων. Η νόσος παρουσιάζει έξαρση τους θερινούς μήνες, ενώ κατά την αποδρομή της οξείας φάσης παρουσιάζεται ξηρότητα, εφελκίδες και απολέπιση.

Σε βαριές μορφές μπορεί να έχουμε επιμόλυνση των βλαβών και διόγκωση των λεμφαδένων.

Η θεραπεία περιλαμβάνει αντισηπτικά διαλύματα, κρέμες με κορτιζόνη, αντισταμινικά και σε επίμονες περιπτώσεις συστηματικά κορτικοειδή.

Νομισματοειδές έκζεμα

Σε αυτή τη δερματίτιδα παρατηρούνται κυκλικές βλάβες με κνησμό και απολέπιση, κυρίως σε περιοχές των άνω άκρων και του θώρακα. Παρουσιάζουν οι βλάβες τάση ίασης στο κέντρο και η πορεία μπορεί να είναι χρόνια, με έξαρση τους θερινούς μήνες.

Και εδώ κορτικοστεροειδή και αντιισταμινικά αποτελούν τη βάση της θεραπείας.iatronet.gr