To μοναδικό για την πόλη της Θεσσαλονίκης υπόγειο σύστημα υδρομάστευσης (quanat) στα χρόνια της Ρωμαιοκρατίας

To μοναδικό για την πόλη της Θεσσαλονίκης υπόγειο σύστημα υδρομάστευσης (quanat) που τροφοδοτούσε με πόσιμο νερό τη Θεσσαλονίκη και ανάγεται στα χρόνια της Ρωμαιοκρατίας έκρυβε ο πρώην κινηματογράφος Ακροπόλ. Αυτό αποκάλυψαν οι εργασίες σε οικόπεδο, που βρίσκεται σε άμεση γειτνίαση με τα δυτικά τείχη της Ακρόπολης, και πραγματοποιήθηκαν με αφορμή την ανέγερση βρεφονηπιακού σταθμού από το δήμο Συκεών. Επιπλέον, στον ίδιο χώρο εντοπίστηκε μέρος του προτειχίσματος των αρχαίων τειχών της Ακρόπολης. Και τα δυο ευρήματα προσφέρουν άγνωστα στοιχεία για την ιστορία της πόλης και ενδεχομένως να οδηγήσουν σε καινούργιους προβληματισμούς όσον αφορά την κατανόηση της τοπογραφίας της

Θεσσαλονίκης. Τις σχετικές πληροφορίες παρουσίασαν οι αρχαιολόγοι Αλέξανδρος Χατζηιωαννίδης, Δαμιανός Κομμάτας και Μαργαρίτα Τιλελή, κατά τη διάρκεια της 26ης Επιστημονικής Συνάντησης για το Αρχαιολογικό Εργο στη Μακεδονία και τη Θράκη, που πραγματοποιήθηκε στο παλιό κτίριο της Φιλοσοφικής Σχολής του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.

Ο κ. Χατζηιωαννίδης, μιλώντας στον «ΑτΚ», υπογράμμισε ότι οι ανασκαφικές εργασίες έφεραν στο φως αρχαιότητες σημαντικές για την ιστορία της πόλης: «Πρόκειται για τρία φρεάτια συνδεόμενα υπογείως με λαξευμένα κανάλια, που ανήκουν σε μοναδικό για την πόλη της Θεσσαλονίκης σύστημα υδρομάστευσης (quanat), που ανάγεται στην υστερορωμαική - παλαιοχριστιανική περίοδο. Το σύστημα υδρομάστευσης αποκαλύφθηκε στα βαθύτερα στρώματα της επίχωσης επάνω στον πράσινο βράχο της περιοχής. Συνίστατο από τρία πηγάδια, τα οποία ήταν συνδεδεμένα μεταξύ τους με λαξευμένο υπόγειο αγωγό (quanat) ορθογώνιας διατομής, που είχε καμπυλόγραμμη επίστεψη. Ο αγωγός είχε στην αρχή του φρεατίου πλάτος 55 εκ. και ύψος 75 εκ., το οποίο όμως μειώνεται στη συνέχεια της πορείας του. Το τετράπλευρο κατώτερο τμήμα των φρεατίων ήταν λαξευμένο εντός του τοπικού πρασινόβραχου, ενώ το ανώτερο ήταν καμαροσκεπές κτισμένο με τη χρήση ξυλότυπου. Το ανώτερο τμήμα είχε κατασκευαστεί αμιγώς από τοπικούς σχιστόλιθους και ισχυρό ασβεστοκονίαμα και η κατασκευή απέληγε σε στόμιο διαστάσεων 60Χ55 εκ., το οποίο φραζόταν με σχιστολιθικές πλάκες με χρήση ασβεστοκονιάματος ως συνδετικού υλικού. Το αποκαλυφθέν τμήμα του quanat έχει μήκος 28,00 μ. και αποτελούσε, πιθανότατα, μέρος ενός μεγάλου συστήματος στοών και φρεατίων. Σε αυτά συγκεντρώνονταν τα ύδατα των υπόγειων και υποεπιφανειακών γραμμών ροής, στις οποίες καταλήγει το νερό της διήθησης από τα επιφανειακά ρέματα που στη συνέχεια καταλήγουν στο quanat και το τροφοδοτούσαν. Το νερό, ακολουθώντας τους κανόνες του συστήματος, εξερχόταν στην επιφάνεια και τροφοδοτούσε με πόσιμο νερό τη Θεσσαλονίκη των χρόνων της Ρωμαιοκρατίας. Αλλωστε, στην περιοχή της Ακρόπολης και στο γειτονικό λόφο απαντώνται όλες οι προϋποθέσεις που απαιτούνται για τη δημιουργία ενός τέτοιου έργου. Δηλαδή, η ειδική γεωμορφολογία που συνίσταται από υδροπερατά πετρώματα (όπως ο τοπικός πρασινογνεύσιος) αλλά και η φυσική πλαγιά, ώστε το νερό του υδροφόρου ορίζοντα που εντοπίζεται στο ανώτερο σημείο της πλαγιάς με την κατασκευή του λεγόμενου μητρικού φρεατίου να μεταφερθεί, με τη βοήθεια υπόγειων καναλιών (αγωγών) και φρεατίων, με φυσική ροή στην επιφάνεια».

Τμήμα των δυτικών τειχών της Ακρόπολης

Δεν ήταν όμως το quanat το μοναδικό εύρημα των ανασκαφικών αυτών εργασιών. Αποκαλύφθηκε, ακόμη, τμήμα του προτειχίσματος των δυτικών τειχών της Ακρόπολης. Ο κ. Χατζηιωαννίδης διευκρίνισε ότι «βαίνει παράλληλα και σε απόσταση 13 μ. από τα τείχη, έχει ορατό μήκος 20 μ., πλάτος 2 μ. και μέγιστο σωζόμενο ύψος 5 μ. Εντοπίστηκαν δύο κατασκευαστικές του φάσεις. Από την παλαιότερη (στο κατώτερο επίπεδο της κατασκευής που χρονολογείται στην παλαιοχριστιανική περίοδο) που έχει τοιχοδομή όμοια, η οποία απαντάται και στα γειτονικά δυτικά τείχη της Ακροπόλεως που υψώνονται πίσω από το αποκαλυφθέν τμήμα του προτειχίσματος ως παραπέτασμα θεάτρου».

Ο ίδιος συμπληρώνει ότι στα υστεροβυζαντινά χρόνια το προτείχισμα κατέπεσε, εκτός από το κατώτερο τμήμα του: «Μέσα από το στρώμα της επίχωσης, το οποίο αποκαλύφθηκε κάτω από τα κρημνίσματα του αρχικού παλαιοχριστιανικού προτειχίσματος, περισυλλέχθηκαν αρκετά εφυαλωμένα όστρακα υστεροβυζαντινής περιόδου. Τα ευρήματα τοποθετούν την πτώση του προτειχίσματος στην υστεροβυζαντινή περίοδο, οπότε η ανακατασκευή του ανάγεται είτε στην υστεροβυζαντινή περίοδο είτε στην πρώιμη Τουρκοκρατία. Το εύρημα πιστοποιεί με μεγάλη ασφάλεια την ύπαρξη προτειχίσματος στα τείχη της Ακροπόλεως. Τα ευρήματα που προέκυψαν αναπάντεχα τα τελευταία έτη οδηγούν σε συμπεράσματα τα οποία αναιρούν παλαιότερη θέση στην αρχαιολογική έρευνα, που θεωρούσε ότι το σωζόμενο προτείχισμα έξω από το Επταπύργιο προστάτευε μόνο το βορειότερο τμήμα της Ακροπόλεως».agelioforos.gr