Πιστεύετε πως οι ταινίες μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο

Δεν είναι τυχαία ένας από τους σημαντικότερους Ρουμάνους σκηνοθέτες. Η λεπτομερής ανατομία των θεμάτων με τα οποία καταπιάνεται ο Κριστιάν Μουντζίου (που είχε κερδίσει Χρυσό Φοίνικα για την ταινία του 4 μήνες, 3 εβδομάδες και δύο ημέρες) είναι τρομακτική. Διατηρώντας πάντα μια απόσταση από τα γεγονότα που τον απασχολούν, ο Μουντζίου κάνει αυτό που κάνουν και πολλοί άλλοι συμπατριώτες του σκηνοθέτες: θέτει τα ερωτήματα, περιμένοντας από τον θεατή να δώσει απαντήσεις.

Το in.gr τον συνάντησε τον Νοέμβριο στο 53ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης και μίλησε μαζί του για το πώς μπορεί κανείς να αλλάξει τον κόσμο, για την Ευρωπαϊκή Ένωση και για την τελευταία του ταινία Πίσω από τους Λόφους που προβάλλεται από τις 3 Ιανουαρίου στους κινηματογράφους.

Στο Πίσω από τους Λόφους τα ερωτήματα έχουν να κάνουν με τη θρησκεία. Η ταινία παρακολουθεί τις προσπάθειες της Αλίνα να πείσει την Βοϊκίτσα (με την οποία μεγάλωσαν μαζί στο ορφανοτροφείο) να εγκαταλείψει το μοναστήρι, όπου έχει βρει καταφύγιο και να φύγουν μαζί για τη Γερμανία. Απαιτητική και επίμονη (ο θεατής υποψιάζεται είτε μια ερωτική σχέση μεταξύ των δύο κοριτσιών, είτε ερωτικά συναισθήματα από την πλευρά της Αλίνα), η Αλίνα αμφισβητεί την πίστη της Βοϊκίτσα. Όταν η Αλίνα αρχίζει να παθαίνει κρίσεις, τότε οι μοναχές αρχίζουν να υποψιάζονται ότι κάποια άλλη δύναμη μπορεί να κρύβεται πίσω από τις πράξεις της Αλίσια.

• Έχετε πει ότι δεν πιστεύετε πως οι ταινίες μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο. Γιατί το πιστεύετε αυτό; Υπάρχει κάτι που μπορεί να αλλάξει τον κόσμο;

Πιστεύω ότι μπορείς να επηρεάσεις πολύ λίγους ανθρώπους για να ελπίζεις ότι μπορεί να αλλάξει κάτι δραματικά. Αλλά δεν πρέπει να είναι ο στόχος σου να αλλάξεις τον κόσμο. Αν θέλεις απλά να αλλάξεις την οπτική ενός ανθρώπου ή τη θεωρία της ζωής του, αυτό δεν είναι άσχημο κατόρθωμα. Ακόμα και αν καταφέρεις να αλλάξεις την διάθεση κάποιου μετά από μία ταινία, ή αν τον πείσεις να κάνει κάποιες ερωτήσεις, όχι για την ταινία, αλλά για να επανακαθορίσει κάποιες από τις δικές του πεποιθήσεις, τότε αυτό είναι ήδη κάτι πολύ σημαντικό. Εάν απλά καταφέρεις να τον κάνεις να παρακολουθήσει την ταινία σου και να μοιραστεί τα συναισθήματα που μεταδίδει η ταινία, τότε και αυτό είναι καλό. Για να αλλάξουν λίγο τα πράγματα απαιτούνται κάποιες παράμετροι που για μένα συνδέονται με την εκπαίδευση. Απαιτείται μια προσωπική προσπάθεια για εκπαίδευση: να εκπαιδευτούμε να βλέπουμε, να γίνεις καλύτερος άνθρωπος. Να καταλάβεις ότι δεν θα σε βοηθήσει κανείς να γίνεις καλύτερος άνθρωπος. Εάν εσύ θέλεις να γίνεις καλύτερος άνθρωπος τότε εντάξει. Αυτό συμβαίνει με τις ταινίες, με το να πας στην εκκλησία, να διαβάσεις ένα βιβλίο, να επισκεφτείς έναν ψυχίατρο…

• Πιστεύετε ότι αυτού του είδους η εκπαίδευση υπάρχει;

Η αλήθεια είναι ότι αυτό δεν συμβαίνει σε μεγάλη κλίμακα. Όλοι βιάζονται, έχουν γίνει πολύ εγωιστές, έχουν χάσει την ικανότητα να συμπάσχουν και να νοιάζονται για τους άλλους, τους απασχολεί μόνο ο δρόμος τους. Οι άνθρωποι έπαψαν να ζούνε σε μια κοινότητα. Δεν υπάρχει η αίσθηση ότι ο άλλος ανήκει σε μία ομάδα.

• Λίγο μετά την ένταξη της Ρουμανίας στην ΕΕ, η έννοια της Ένωσης αντιμετώπισε κρίση, πολλοί μιλούν και για κατάρρευση. Πιστεύεται ότι υπάρχει μέλλον στην Ευρωπαϊκή Ένωση ή όλοι θα στραφούν πάλι στα έθνη-κράτη;

Δεν ξέρω. Αυτή είναι μια περίπλοκη πρόβλεψη για να την επιχειρήσω. Υπάρχουν θετικά στοιχεία στο να υπάρχουν κοινά πρότζεκτ στην ΕΕ. Κανείς δεν πιστεύω ότι θα εγκαταλείψει αυτά τα οφέλη. Όμως, τα οφέλη δεν έρχονται μόνα τους. Έρχονται μαζί με υποχρεώσεις. Δεν ξέρω τι θα συμβεί. Το πρόβλημα είναι ότι οι άνθρωποι δεν έχουν ρεαλιστικές προσδοκίες. Γιατί δεν έχουν ενημερωθεί ή γιατί δεν ξέρουν πώς λειτουργούν τα πράγματα. Προβάλλουν τις ελπίδες τους για αυτά που θέλουν να αλλάξουν. Έχει συμβεί στην Ρουμανία δύο φορές τα τελευταία χρόνια. Όταν ο κομμουνισμός κατέρρευσε, όλοι πίστευαν ότι ο παράδεισος θα έρθει στη γη και τα πάντα θα αλλάξουν από τη μια μέρα στην άλλη. Υπήρξαν αλλαγές, αλλά σιγά-σιγά και όχι με δραματικό τρόπο. Το ίδιο έγινε και με την ΕΕ. Από την μία υπάρχει η ανάγκη να ανήκεις κάπου, να γίνεις αποδεκτός, να μην διαφέρεις. Αν και προσωπικά πιστεύω ότι είναι καλό να διαφέρεις. Η Ευρώπη δεν είναι όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής. Δεν υπάρχουν Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης. Στην Ευρώπη υπάρχουν χιλιάδες διαφορετικές κουλτούρες.

• Πώς είναι δυνατόν αυτές οι διαφορετικές κουλτούρες να συνυπάρξουν;

Υπάρχουν τρόποι να γίνει η ζωή όλων πιο εύκολη. Να γίνουν κατανοητές οι διαφορές και να μην υπάρξει προσπάθεια να εξομοιωθούν όλοι κάτω από κάποιες κοινές ευρωπαϊκές αξίες. Πρέπει να αποδεχτούμε κάποιους κανόνες που θα βοηθήσουν όλους μας να ταξιδεύουμε πιο εύκολα, να βοηθάμε ο ένας τον άλλο, να υπάρξουν κοινά οφέλη. Σε κάθε σχέση, όλοι προσπαθούν να δώσουν λιγότερα και να πάρουν περισσότερα.

• Στις ταινίες σας δεν λαμβάνετε θέση για αυτά που συμβαίνουν επί της οθόνης. Γιατί επιλέγετε να το κάνετε αυτό;

Δίνω στους θεατές διαφορετικές προοπτικές για ένα γεγονός. Είναι πιο δύσκολο για κάποιον που δεν ζει σε αυτό το περιβάλλον να το κατανοήσει. Στην τελευταία μου ταινία Πίσω από τους Λόφους η δράση διαδραματίζεται σε ένα μοναστήρι. Ήθελα να δείξω αυτόν τον κόσμο, αλλά ήταν σημαντικό για μένα το να παρουσιάζω και τι συμβαίνει έξω από αυτόν πότε-πότε, προκειμένου να καταλάβει ο θεατής ότι αυτά συμβαίνουν τώρα, όχι 20 χρόνια νωρίτερα. Για μένα το τέλος της ταινίας δεν έρχεται σε αντίθεση με την υπόλοιπη ταινία. Είναι απλά μια διαφορετική οπτική για τα πράγματα. Κανείς δεν έχει δίκιο ή άδικο. Τα πάντα είναι σχετικά. Η αλήθεια είναι σχετική και σχετίζεται με την οπτική του καθενός. Δεν υπάρχει οικουμενική αλήθεια. Αυτό που προσπαθώ να κάνω είναι να φέρνω στην οθόνη θέματα που είναι σχετικά, αλλά που μιλούν για ηθική, για την κοινωνία και για τις ανθρώπινες αποφάσεις.

Αγγελική Στελλάκη

Newsroom ΔΟΛ